پيمان سنتو

محمود ميرزا حسيني

      طرح ايجاد يك كمربند امنيتي از غرب اروپا تا جنوب شرق آسيا به ادعاي جلوگيري از نفوذ كمونيسم، نياز به يك حلقه‌ي زنجير به نام پيمان بغداد داشت تا پيمان ناتو در غرب و پيمان سيتو در شرق آسيا را به يكديگر مرتبط سازد. قرارداد اين پيمان در 5/12/1333 در بغداد بين كشورهاي پاكستان، تركيه، عراق و انگلستان منعقد گرديد و در آبان 1334 ايران رسماً به آن پيوست. كمي بعد آيت‌الله كاشاني طي اعلاميه‌اي به افشاي اهداف آن پرداخت و فدائيان اسلام نيز در مخالفت با آن اقدام به ترور نافرجام حسين علا نخست‌وزير در 25 آبان 1334 نمودند كه به دستگيري و شهادت چند تن از اعضاي سازمان ختم شد.

     پس از بروز كودتاي 1337 عبدالكريم قاسم در عراق و خروج آن كشور از پيمان، نام آن به سنتو (Central Treaty Organization) تغيير يافت. امريكا به ملاحظه شوروي رسماً در آن عضويت نداشت اما در كميته‌هاي اصلي آن منجمله ” كميته مبارزه با خرابكاري“ پيمان كه تحت نظارت كارشناسان امريكا فعاليت داشت عضو بود و فاستر دالس وزير خارجه، مجري سياستهاي آن كشور در سنتو بود. كميته مذكور نقش عمده‌اي در سركوب مبارزات مردمي ايفا مي‌كرد و در سال 1350 كميته مشترك ضد خرابكاري با حضور نماينده امريكا در سنتو و نمايندگان ارتش، ژاندارمري، شهرباني و ساواك به منظور سركوبي مبارزات مردمي ايجاد شد.

     اعلان بيطرفي، عدم كمك امريكا به پاكستان در جنگ 1965 با هند و تجزيه بخشي از خاك آن كشور در 1971 كه منجر به تأسيس كشور بنگلادش شد، اين واقعيت را براي شاه آشكار ساخت كه در صورت تجاوز به ايران، نمي‌توان اميدوار به كمك امريكا بود. به تدريج با كاهش نگراني ناشي از خطر نفوذ كمونيسم كه ايجاد اتحاديه‌هاي متعدد اقتصادي در جهان را به دنبال داشت سران سنتو كه به لحاظ سياسي مواجه با مشكلاتي بودند و نيازمند حمايت از يكديگر، تحت رهبري امريكا ” سازمان همكاري منطقه‌اي براي عمران (RCD)“ را بنيان نهادند كه به مرور جاي سنتو را گرفت و با خروج ايران از آن در اسفند 1357، پيمان مذكور در فروردين ماه 1358 منحل شد.

      در اسناد ضميمه اين متن، تاريخچه و متن پيمان سنتو، مخالفت مسكو با پيمان، پرداخت سهميه ايران به دفتر ضد اخلالگري و غيره مطرح شده است.