كودتاي 28
مرداد 1332
زهرا عباسي
دولت دكتر مصدق، در دوره دوم
حكومت سيزده ماهه‌اش از سي تير 1331 با انواع توطئه‌ها،
تشنجات و درگيريهاي خياباني مواجه بود. وقوع كودتاي 28
مرداد، به عمر حكومت ملي مصدق پايان داد و سواي زيان مالي
و اقتصادي، خسران دموكراسي و لطمه‌اي كه در نتيجه كودتا به
فرايند جامعه مدني ايران وارد آمد، براي 25 سال استبداد و
خفقان را بر فضاي كشور مستولي نمود.
از جمله وقايع مهم اين دوره
عبارتند از: قطع روابط سياسي ايران و انگليس، بروز اختلاف
بين دكتر مصدق و آيت‌الله كاشاني و بعضي از اعضاي با نفوذ
جبهه ملي در مورد لايحه تمديد اختيارات مصدق، لغو تصميم
مسافرت شاه به خارج و قتل سرتيپ افشارطوس.
كرميت روزولت مسئول اجراي طرح
كودتا و سرنگوني دولت دكتر مصدق شد. به دنبال تأييد
رفراندوم انحلال مجلس هفدهم كه مصدق آن را به رأي مردم
گذارده بود، سرهنگ نصيري كه از جانب نخست‌وزير منصوب شاه
ــ زاهدي ــ جهت ابلاغ حكم عزل مصدق رفته بود با افراد و
تجهيزاتشان توقيف شد و شاه از ترس با ثريا عازم بغداد شد
كه موج تظاهرات و شادي مردم را در روزهاي 26 و 27 مرداد
در پي داشت، اما در روز 28 مرداد ورق برگشت و خانه رهبر
ملي تخريب و غارت و خود وي محاكمه و به سه سال حبس محكوم
شد و تا پايان عمر در قريه احمدآباد در تبعيد بود و همانجا
درگذشت.
|
 |
 |
|
27-118-5
خلاصه
اخبار خبرگزاريهاي خارجي در مورد اظهارات جرج
ميدلتون كاردار سفارت انگليس در ايران در مورد
تصميم مصدق به قطع روابط ديپلماتيك ايران با
انگليس و تخليه سفارت انگليس در ظرف دو هفته |
8-293-5
خلاصه
اخبار خبرگزاري آسوشيتدپرس در مورد اقدام محمد
حاجب دولو كاردار سفارت ايران در لندن به مطلع
نمودن دولت انگليس از تصميم دولت ايران دائر بر
قطع رابطه با آن كشور |
|
 |
 |
|
543-19-5
تلگراف
سيد مرتضي پسنديده (از خمين) به دكتر مصدق
نخست‌وزير دائر بر اعلام تعطيل عمومي در خمين به
پشتيباني از دولت وي و تحصن در تلگرافخانه تا زمان
صدور رأي اعتماد به دولت نامبرده |
72-208-5
خلاصه
اخبار خارجه از پرس تراست لندن درخصوص تصميم
نمايندگان به تحصن در مجلس تا اتخاذ تصميم نهايي
درباره لايحه مربوط به تمديد اختيارات مورد
درخواست نخست‌وزير |
|
 |
 |
|
71-208-5
خلاصه
اخبار خارجه از يونايتدپرس لندن درخصوص لايحه
تمديد يك سال اختيارات نخست‌وزير و استعفاي مصدق
درصورت عدم تمديد لايحه |
78-208-5
خلاصه
اخبار خارجه از پرس تراست لندن درخصوص مخالفت
آيت‌الله كاشاني با تقاضاي دكتر مصدق نخست‌وزير و
خلاف قانون دانستن تمديد لايحه اختيارات دولت |
|
 |
|
9-37-144م
نامه
آيت‌الله ابوالقاسم كاشاني به محمدرضا شاه مشعر بر
درخواست تجديدنظر در مسافرت خود با توجه به وضعيت
نامناسب سياسي كشور |
|
 |
|
13 و 14-
32-7533ع
يادداشت
حسين علاء وزير دربار درخصوص خروج محمدرضا پهلوي
به خارج كشور در 9 اسفند و اقدامات خود مشعر بر:
1. سعي در
مكتوم ماندن خبر اين سفر 2. پاسخ مبهم به سران
سفير امريكا در مورد خبر مسافرت شاه 3. تعجب شاه
از اجتماع مردم در مقابل كاخ اختصاصي وي 4. نفوذ
عناصر ماجراجو در ميان جمعيت اجتماع‌كننده 5.
اقدام حميدرضا پهلوي به تشويق مردم در حفظ و حراست
از منزل دكتر مصدق 6. بي نتيجه ماندن اقدامات
علاء در نزديك كردن مواضع دربار و نخست‌وزير با
يكديگر 7. اقدام مصدق به تحقير و تضعيف سلطنت بعد
از اين جريان |
|
 |
 |
|
|
91-31-144م
نامه
سيدابوالقاسم كاشاني رئيس مجلس به محمد مصدق
نخست‌وزير مبني بر درخواست صدور دستور و موظف
نمودن مأمورين انتظامي به جلوگيري از تجمع افراد و
دستجات در محوطه مقابل مجلس و ميدان بهارستان به
جهت ايجاد تشنج و توهين به نمايندگان مجلس |
|
 |
 |
|
31-181-288م
فرمان
محمدرضا شاه: انتصاب فضل‌الله زاهدي به سمت
نخست‌وزيري |
20-32-113آ
متن
خبر عزيمت محمدرضا پهلوي و ثريا اسفندياري از
رامسر به بغداد |
|
 |
 |
|
3-324-6133الف
نامه
اعضاي انجمن روزنامه‌نگاران اصفهان به نخست‌وزير
مبني بر اعلام انزجار خود از مسببين كودتاي شب 25
مرداد و درخواست محاكمه و اعدام فوري آنها |
2-324-793ع
رونوشت
تلگراف تبريك سرتيپ خاتمي به محمد مصدق نخست‌وزير
به مناسبت شكست كودتاي 25 مرداد |
|
 |
 |
|
1-324-794ع
رونوشت
تلگراف احمد نخجوان به محمد مصدق نخست‌وزير در
ابراز تنفر از توطئه خائنانه و كودتاي 25 مرداد |
39-185-288م
نامه
آيت‌الله كاشاني به دكتر مصدق درخصوص احتمال وقوع
كودتا |
|
 |
|
11-325-114ز
نامه
سرلشكر فضل‌الله زاهدي نخست‌وزير به گارد سلطنتي
مبني بر لزوم اعزام دو گروهان از قسمت مستقل گارد
به فرمانداري نظامي جهت تقويت نيروي انتظامي شهر |
|
