|
روايتي مصور از كودتاي سوم اسفند 1299روايتي مصور از كودتاي
سوم اسفند 1299
كودتاي سوم اسفند 1299 با توجه به تاثيرات فراوان آن بر حيات
سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي و اقتصادي ايران واقعه أي مهم و در
خور توجه است. اهميت اين واقعه ، زماني آشكارتر مي شود كه آن
را در راستاي تحولات بين المللي پس از جنگ جهاني اول و شكل
گيري خاورميانه جديد بر اساس سياستهاي استعماري فاتحان جنگ
به ويژه انگلستان بررسي نماييم. از چنين منظري ، كودتا حلقه
أي از سلسله تحولات منطقه أي محسوب مي شود كه براي تامين
منافع درازمدت بيگانگان صورت گرفته است
.
|
سرادموند آيرونسايد در حال عبور از تنگه برف گير
اسدآباد |
|
|
عكس هوايي از پادگان و فرودگاه نيروهاي انگليسي
در قزوين |
|
روي كار آمدن حكومتي با حمايت خارجي مشخصه أي است كه رژيم
پهلوي را از ديگر سلسله هاي حكومتگر در ايران متمايز مي
سازد. چنين دخالت آشكاري به منظور از بين بردن استقلال سياسي
، اقتصادي و فرهنگي ايران و تضمين تسلط انگلستان صورت مي
گرفت كه طي دوران سلطنت رضاشاه تحقق پيدا كرد
نگاهي به
اوضاع سياسي ايران و جهان پس از سقوط رژيم تزاري در اكتبر
1917 نشان مي دهد كه هدف انگلستان تبديل سرزمين ما به
مستعمره أي در رديف ديگر مستعمرات خود بود. با چنين سياستي
رفته رفته تقويت گرايشات گريز از مركز در ايران كه مدتها
محور اصلي سياستهاي جزيره نشينان بود جاي خود را به تز تقويت
حكومت مركزي سپرد. صعود وثوق الدوله بر مسند رئيس الوزرايي
كه با حمايت انگلستان صورت گرفت و تلاش وي براي ايجاد حكومتي
مقتدر در چنين فضايي تحقق يافت . گام بعدي سياست مستعمره
سازي ، تحميل قرارداد 1919 بود كه با توجه به شرايط بين
المللي ، مخالفت گسترده مردم ايران و كارشكني كانونهاي
صهيونيستي موجود در هيات حاكمه بريتانيا با شكست مواجه شد.
ناكامي لرد كرزن در تحميل قرارداد 1919، فرصت مناسبي بود
براي طرح و پيگيري روشهاي ديگري كه با كمترين هزينه، دسترسي
به اهداف قرارداد را محقق مي ساخت.
|
جمعي از فرماندهان و افسران ايراني و روسي
قزاقخانه |
|
|
سرجوخه رضاخان نگهبان سفارت هلند و شاخص عكاسي
آنتوان خان سوريوگين |
|
شرايط اقتصادي انگلستان پس از جنگ جهاني اول ايجاب مي كرد
هزينه هاي دولت كاهش پيدا كند. بنابراين حضور نظامي انگلستان
در خاورميانه در آن شرايط ديگر توجيهي نداشت ، لذا طرح ايجاد
زنجيره أي از دولتهاي وابسته در منطقه خاور ميانه و يهودي
كردن فلسطين براي پر كردن خلاء حضور نيروهاي انگليسي، تضمين
منافع بريتانيا در ايران و كنترل رژيم جديد روسيه با جديت
دنبال شد. ورود سر ادموند آيرونسايد در مهرماه 1299 شمسي به
ايران نشان دهنده اهداف تازه وزارت جنگ، وزارت مستعمرات و
وزارت هند بريتانيا يعني خروج نيروهاي انگليسي و روي كار
آوردن دولتي مقتدر از طريق كودتا بود.
|
ياور رضاخان به همراه محمد ولي ميرزا فرمانفرما و گروهي از
محافظان منزل عبدالحسين ميرزا فرمانفرما در
كرمانشاه |
|
|
رضاخان شصت تير هنگام آموزش تيراندازي با مسلسل |
|
نفوذ در قواي
قزاق و در دست گرفتن كنترل و اداره قزاقخانه ، متزلزل كردن
كابينه ها و تشديد بي ثباتي سياسي در جامعه ، ايجاد ناامني
كم سابقه در شهرها و پايتخت ، دامن زدن به بحرانهاي اقتصادي
، بزرگ نمايي خطر بلشويسم كه همگي از سوي كميته آهن و شبكه
جاسوسي انگلستان در ايران به سرپرستي اردشير جي و برخي اعضاي
سفارت انگلستان نظير هاوارد ، اسمايس و اسمارت تدارك مي شد
به مثابه آماده سازي مقدمات كودتا بود كه در ماههاي پاياني
1299 صورت گرفت.
|
رضاخان سرهنگ و سروان
مرتضي يزدان پناه قبل از كودتاي 1299 هنگام
آموزش نظامي افراد تحت امر خود
|
|
|
رضاخان ميرپنچ به همراه دوست معمار خود كاپيتان
ماركوف در بين افسران قزاقخانه
|
|
در همين مدت
رضاخان سوادكوهي كه چند سال قبل توسط اردشير جي به جرگه
عوامل انگلستان پيوسته بود به عنوان عامل نظامي كودتا به
آيرونسايد معرفي مي شود.
اقدامات
گوناگون انگليسيها و عوامل آنها در بهمن 1299 در اردوگاه
آقاباباي قزوين متمركز و با كمك بانك شاهنشاهي و همكاري
نظامي كلنل اسمايس ، كاظم خان سياح مسعود خان كيهان و برخي
ديگر از صاحب منصبان قزاقخانه ، قواي پراكنده قزاق سازماندهي
شده و شرايط براي انجام كودتا و اشغال تهران فراهم گرديد.
ورود سيد ضياءالدين طياطبايي كه حامل
كيسه هاي پول بانك شاهنشاهي به اردوگاه آقابابا بود و تحركات
گسترده چندماهه اجزاي سفارت انگلستان و عوامل وابسته به آنها
حكايت از وقوع اتفاقاتي در ايران به صحنه گرداني بريتانيا
داشت.
|
رضاخان ميرپنج فرمانده تيپ مختلط در ميان افراد
تيپ |
|
|
سيد ضياءالدين طباطبايي در دوران نوجواني به همراه
معين التجار بوشهري |
|
در نيمه شب
اسفند 1299 كودتاچيان وارد تهران شده و نقاط حساس شهر را به
اشغال خود درآوردند. چند روز بعد كابينه أي متشكل از اعضاي
كميته آهن به رياست سيد ضياءالدين طياطبايي رسما زمام امور
را در دست گرفت. پست حساس وزارت جنگ با اندكي كشمكش در
اختيار رضاخان سردار سپه قرارگرفت و حركت خزنده وي جهت قبضه
كردن قدرت آغاز شد. سيد ضياء نود روز پس از كودتا مجبور به
ترك ايران شد. سردار سپه به پشتوانه نظاميان و حمايتهاي جدي
سياست انگلستان كه توسط هاوارد و سفير جديد آن كشور سرپرسي
لورن ( معروف به تاجبخش ) تامين مي شد توانست موانع صعود به
قدرت را از سر راه خود بردارد. خلع قاجاريه و تفويض سلطنت به
سردار سپه نتيجه تلاش جهارساله اين افراد بود كه به طرح
ايجاد حكومتي مقتدر و وابسته جامه تحقق پوشاند.
عكسهاي اين نمايشگاه مروري است بر اين رخداد
|
سيد ضياءالدين طباطبايي مدير روزنامه رعد هنگام
سفر به باكو جهت مذاكره با دولت مساواتي
|
|
|
رضا
خان در كنار اتومبيل مصادره أي رولز رويس نصرت
الدوله پس از كودتا
|
|
|
كابينه سيد ضياءالدين طباطبايي در مراسم نوروز
1300 در كاخ گلستان
|
|
|
اعضاي كابينه سيد ضياءالدين طباطبايي ( موسوم
به كابينه سياه ) در حضور احمد شاه
|
|
|
احمد شاه قاجار و رضاخان سردار سپه به همراه جمعي از رجال و
درباريان در يك بازديد |
|
|
عكس يادگاري سيد ضياءالدين طباطبايي به رضاخان
سردار سپه قبل از خروج از ايران ( به ياد صميميت
و مسرت ) |
|
|
ژنرال آيرونسايد و ژنرال هالدين پس از كودتاي
1299 بر روي رودخانه دجله |
|
|
جمعي از مقامهاي سياسي و نظامي انگليسي در قاهره
پس از كودتاي 1299
|
|
|
رضاخان سردار سپه در جمع نظاميان |
|
