ماجراي عكس نوز در بالماسكه

 آزيتا لقايي

دستيابي مخالفين عين‏الدوله به عكسي از ژوزف نوز در بالماسكه با عبا و عمامه در محرم 1323ق  مستمسكي براي ابراز مخالفت شد و وقايعي را به دنبال آورد كه از عوامل شكل‏گيري نهضت مشروطه بودند. عكس مذكور مربوط به ميهماني بالماسكه، رئيس بانك انگليس در سال 1903م/ 1321ق بود. ژوزف نوز بنابه ادعاي دخترش به دليل گرفتاريهاي شغلي نتوانسته بود لباسي براي بالماسكه تهيه كند و در آخرين فرصت و با عجله يك لباس روحاني براي خود تهيه كرد و به هيچ وجه قصد تمسخر علما را نداشت. چگونه اين عكس بعد از دو سال در اختيار مخالفين قرار گرفت هنوز مبهم است. بنابه قولي وسيلة انتشار آن شعاع‏السلطنه بود. عكس نوز را تكثير و در مجالس روضه‏خواني توزيع كردند. در مجلس روضه‏‏خواني منزل سيدعبدالله بهبهاني فرياد و فغان بيشتر بود. سيدعبدالله در خانه‏اش به منبر رفت و ضمن ذكر برخي اعمال بلژيكيها در گمرك به موضوع عكس نوز اشاره كرد و آن را توهين به مسلمانها دانست و خواهان خلع و اخراج نوز شد. صدرالعلماء، حاج شيخ مرتضي، سيد احمد طباطبايي، شيخ محمد رضاي قمي و بعضي ديگر از علما و ائمة مساجد با وي همراهي كردند. حاج شيخ محمد واعظ، حاج شيخ مهدي سلطان‏الواعظين و اكبرشاه كه از وعاظ معتبر تهران بودند.

هر شب در منابر و مجالس عليه نوز سخنراني كردند. در اين مجالس نوك حمله فقط متوجه نوز نبود بلكه با حمله به نوز به صورت مستقيم و غيرمستقيم به انتقاد از عين‏الدوله هم پرداختند. اوراقي در شهر پخش شد كه بر هر مسلمان مؤمني واجب است نوز كافر را بكشد. اما همة علماي تهران با اين حكم موافق نبودند. آنها مي‏گفتند اگر كافر لباس مسلمانها را  بپوشد كاشف از اهانت و و قصد توهين نيست به فرض هم كه قصدش توهين باشد به كفرش اضافه نخواهد شد از طرف ديگر يهود و مجوس هم ردا مي‏پوشند و عمامه مي‏گذارند. با توجه به اختلاف ميان علما عين‏الدوله خواست بي اعتنا از موضوع بگذرد حتي گفت كه نوز را امين‏السلطان به اين كار گذاشته بود از اين رو قصد عزل او را داشتم ولي چون علما قصد عزل او را دارند برخلاف آنها از نوز حمايت خواهم كرد. اما مخالفت علما و طلاب شدت يافت تا شب عاشورا كه شاه در دستخطي محبت‏آميز به سيدعبدالله بهبهاني وعده داد تقاضاهاي او را برآورده كند. به اين ترتيب درگيري دولت و علما بر سر عكس نوز براي مدتي خاموش شد.