معرفي کتاب

زن در دوره قاجار

آسيه آل احمد

کتاب مورد نظر براي اين شماره کتاب زن در دورۀ قاجار نوشته بشري دلريش است که توسط سازمان تبليغات اسلامي حوزه هنري درسال 1375 در 236 صفحه منتشر شده است.

نويسنده که خود دانش‌آموخته تاريخ است در مقدمه حاصل کار خود را  «در حقيقت کوششي هرچند محدود و مختصر، در جهت تبيين و تشريح نقش زنان در ابعاد مختلف حيات اجتماعي عهد قاجار» مي‌داند.

کتاب شامل بخشي تحت عنوان معرفي و نقد منابع است و سپس در شش فصل موضوعات ذيل بررسي مي‌شوند:

«زن در خانواده» که شامل  انواع ازدواج، وظايف زن در خانه، و طلاق مي‌شود.

موضوع دوم: « نقش زنان در فعاليتهاي اقتصادي» شامل دو بخش است. بخش اول به نقش زنان در توليدات اقتصادي چون کشاورزي، فرشبافي و ديگر صنايع دستي  مي‌پردازد و در بخش دوم تحت عنوان  زنان و مشاغل غير توليدي به زنان خودفروش، زنان مطرب، خدمتکار، دايگان، اطباي سنتي و متکدي مي‌پردازد و در انتها ي اين بخش با ورود زنان به نظميه در دوره احمد شاه قاجار برمي‌خوريم.

فصل سوم با عنوان « زن در جامعه» در ذيل عنوان تفريحات و دل مشغوليهاي بيرون از خانه نويسنده با تکيه بر منابعي چون سفرنامه‌ها  زن را در جايي غير از اندروني و در بازار، تفرجگاهها، جشنها و عزاداريها، حکومت و حضور در امور خيريه بررسي مي‌کند. بخش دوم اين فصل به نقش ناامنيها در حيات اجتماعي زن اختصاص دارد که شامل جنگها و بحران مشروطه و حضور زنان در اين وضعيت است. اما فصل سوم با اين گفتار تمام نمي‌شود و با عنوان حيثيت اجتماعي زن به يکي از رايج‌ترين مسائل اجتماعي يعني خرافه‌پرستي که شامل دعانويسي، فال، جادو و همچنين  دلايل رواج و آثار آن مي‌پردازد.

فصل ديگر کتاب مربوط به «فعاليتهاي فرهنگي» زنان در سه بخش زن و آموزش، مدارس جديد و مسئله آموزش دختران و شعرسرايي و ديگر فعاليتهاي هنري است. که شامل آموزشهاي اوليه چون مکتبخانه‌ها و معلمان سرخانه و روند تأسيس مدارس سبک جديد، موانع و مشکلات و حواشي آن است. در قسمت فعاليتهاي هنري به زنان شاعري چون حيران خانم دنبلي و فروغ‌الدوله، زنان و تئاتر و نقاشي  ... به اختصار پرداخته شده است.

فصل پنجم نقش زنان در «حرکتهاي سياسي، مذهبي» را در امتياز رژي، مسئله نان و نقش زنان در نهضت مشروطه و رويدادهاي پس از آن بررسي مي‌کند. در قسمت نقش زنان در نهضت مشروطه به صورت مختصر  به فعاليت انجمن مخدرات وطن در دوره احمد شاه اشاره شده است.

«زن در دربار» آخرين موضوع کتاب مي‌باشد. که به چگونگي راهيابي زنان به حرمسرا، زندگي آنان در حرمسرا، هزينه‌هاي اداره حرمسرا، محدوديت و رنجهاي آنها در حرمسراها و نقش اين زنان را که شامل همسران و مادران شاهان قاجاريه مي‌شوند به اختصار بررسي مي‌کند.

در انتهاي کتاب، کتابنامه قرار دارد که منابع  دست اول، منابع دست دوم، نسخ خطي و نشريات را شامل مي‌شود.