اکبر مشعوف

حجت‌الاسلام حاج‌ ميرزا ابوتراب شهيدي ‌قزويني فرزند آيت‌الله حاج‌ ميرزا ابوالقاسم شهيدي و نوۀ آيت‌الله العظمي حاج محمدتقي برغاني معروف به شهيد ثالث در سال 1287ق در قزوين متولد شد. ميرزا ابوتراب پس از گذراندن دروس مقدماتي نزد پدر وارد مدرسه صالحيۀ قزوين شد و دورۀ سطح علوم حوزوي را نزد اساتيد فن گذراند. در سال 1312ق براي ادامه تحصيل عازم عتبات عاليات شد و در کربلاي معلّي از جلسات درس ميرزا علي‌نقي حائري آل‌صالحي و ميرزا علاّمه آل‌صالحي و در نجف اشرف از محضر درس آيات عظام: سيد محمدکاظم طباطبايي ‌يزدي صاحب عروة الوثقي، آخوند ملا محمدکاظم خراساني صاحب کفاية و شيخ‌الشريعه اصفهاني استفاد کرد. و پس از گذراندن مدارج عالي فقه و اصول به درجه اجتهاد نائل آمد.

آخوند خراساني در تصديقنامه اجتهاد که براي ميرزا ابوتراب نوشته از وي به‌عنوان «عالم عامل رباني و فاضل کامل صمداني، فائق براقران بلکه اکثر اهل زمان خويش، عمدۀ اهل تحقيق و قدوۀ اهل تدقيق، شيخ نبيل سعيد، ميرزا ابوتراب بن ميرزاابوالقاسم بن شهيد قدس ‌سره» ياد مي‌کند و خاطر نشان مي‌سازد که وي از حضيض تقليد به اوج مطلق اجتهاد ترقي کرده و بر عموم مردم است که از انوار او هدايت يابند و به آثارش اقتدا جويند، که او شايسته رهبري است.

ميرزا ابوتراب در سال 1323ق مقارن با جنبش مشروطيت بنا به درخواست مردم قزوين به زادگاهش برگشت تا به ارشاد و موعظه مردم بپردازد. وي سپس به تهران رفت و پس از مباحثات علمي با شيخ فضل‌الله نوري (فقيه طراز اول) از او نيز اجازۀ اجتهاد گرفته به قزوين مراجعت نمود. حاج ميرزا ابوتراب پس از مدتي بار ديگر به تهران مهاجرت نمود و هر چند وقت سفري به قزوين انجام مي‌داد. وي در اين دوران همرأي و همنظر با صاحب‌ عروه و شيخ ‌فضل‌الله نوري در صف منتقدان مشروطه قرار گرفت و با ايراد خطابه‌ها و نگارش رساله‌ها و مکتوبات متعدد به طرفداري از مشروطه مشروعه پرداخت. وي از سال 1340ق به بعد تقريباً در تهران ساکن شد و در مسجد همت‌آباد واقع در جنوب خيابان البرز و چهارراه حاج محراب که نزديک منزلش بود نماز جماعت برگزار مي‌کرد و به موعظه و ارشاد مردم و نشر احکام و فضائل اسلامي مي‌پرداخت. حاج ميرزا ابوتراب روز دوشنبه 18 تير 1335 به سن 98 سالگي در تهران درگذشت و پس از تشييع جنازه وي در ابن‌بابويه به خاک سپرده شد.

از حاج ميرزا ابوتراب شهيدي ‌قزويني آثار قلمي متعددي برجاي مانده ‌است. عناوين برخي از مهمترين کتب و نوشته‌هاي ايشان عبارت است از:

يک دوره مکاسب در فقه عربي

رساله در مواسعه و مضايقه

رساله در خراج و مقاسمه

رساله در قضا و مسائل متفرقه

رسالۀ سؤال و جواب عقل و عاقل در اصول دين

رساله در استصحاب و مباحث الفاظ

رساله در رد بابيه در کلمات خود آنها

رساله در اقسام جلسات و احکام آن و توضيح المظهر در رد بهائيه

رساله‌اي در توحيد و تفسير آيه نور

معناي لااله‌الا‌الله که به صورت خطي در کتابخانه يحيي شهيدي موجود است.

____________________________

منابع:

ابوالحسني (منذر)، علي. «آيت‌الله حاجي ‌ميرزا ابوتراب شهيدي‌ قزويني». تاريخ معاصر ايران، 39 (پائيز 1380).

گلريز، محمدعلي. مينودر [يا] باب الجنه قزوين. ج 2. شرح حال و آثار رجال و دانشمندان قزوين (قزوين: طه، 1368).