طاهره شکوهي

زبيگنيو برژينسکي Brezinsky Zbigniew از دولتمردان و تحليلگران سياسي آمريکا در سال 1928 در ورشو (لهستان) به دنيا آمد. مدارک کارشناسي و کارشناسي ارشد خود را در سالهاي 1949و 1950 در رشته علوم سياسي از دانشگاه مک گيل دريافت کرد و درجه دکتراي خود را سال 1953 از دانشگاه هاروارد اخذ نمود. سال 1958 به تابعيت کشور آمريکا درآمد. از سال 1977 تا 1981 مشاور امنيت ملي کارتر بود و به عنوان عضو هيئت مشاوره اطلاعات خارجي رئيس جمهور و عضو شوراي امنيت ملي در کميسيون وزارت دفاع در خصوص تدوين استراتژي بلندمدت فعاليت داشت. سال 1981 مدال آزادي رياست جمهوري را به لحاظ نقش خود در عادي سازي روابط آمريکا با چين و کمک به ارتقاء حقوق بشر و سياست امنيت ملي آمريکا دريافت کرد. وي از سال 1953 تا 1960 در دانشگاه هاروارد و از 1960 تا 1989 در دانشگاه کلمبيا تدريس مي­کرد. همچنين مسئوليتهاي مختلفي در بخشهاي دولتي، دانشگاهي و ملي بر عهده داشت که مي­توان از عضويت شوراي برنامه‌ريزي سياسي وزارت امور خارجه (1966-1968)، مشاور بين­المللي چندين مؤسسه آمريکايي و بين­المللي، عضو هيئت امناي کميسيون سه جانبه (آمريکا، اروپا، ژاپن) و ... را نام برد.

برژينسکي در سالهاي 1995، نشان عقاب سفيد (بالاترين نشان شهروندي مجارستان براي تلاشهاي وي جهت استقلال اين کشور)، 1996 نشان لياقت کشور اوکراين، 1998 نشانهاي Masavyk جمهوري چک و ediminas  ليتواني را دريافت کرد. وي همچنين مدارک افتخاري متعددي از دانشگاههاي مختلف از جمله دانشگاه کاتوليک لوبلين و دانشگاه ورشو دريافت کرده است. ¹

دکتر برژينسکي از مؤثرترين مهره­هاي دولت کارتر به شمار مي­رفت، سياست آمريکا در برابر انقلاب ايران بيشتر منعکس‌کننده نظريات و روشهاي او بود. وي از کساني است که به اصطلاح سياسي از جمله «عقابها» محسوب مي­شود و در سياست خارجي طرفدار اعمال زور و شدت عمل مي­باشد. برژينسکي اعتراف مي­کند که آمريکا در جريان انقلاب اسلامي ايران و حتي پس از به ثمر رسيدن آن طرح يک کودتاي نظامي را براي درهم شکستن اين انقلاب دنبال مي­کرده و اختلاف نظر بر سر انجام اين کودتا فقط هنگامي بروز مي­کند که ونس و همفکران او در امکان موفقيت کودتا در مراحل نهايي انقلاب اظهار ترديد مي نمايند. ولي او تا آخرين لحظه با کمال صراحت و بي پروايي طرفدار کودتاست و «حمام خون» را آخرين راه حفظ منافع آمريکا در ايران مي­داند. ² «من پيشنهاد خود را براي اقدام به کودتاي نظامي در ايران هنگامي عنوان کردم که چاره­اي ديگر به نظر نمي‌رسيد و با خودداري از قبول آن ايران در مسيري پيش رفت که نتايج مخربي براي ما در منطقه ببار آورد ... با استقرار يک حکومت مقتدر مي‌توانستيم اصلاحات ضروري را تحت برنامه منظمي در ايران به موقع اجرا بگذاريم». ³

وي سياست آمريکا را در قبال ايران اشتباه دانسته و ارتکاب آن را ناشي از توصيه­هاي متضاد همکاران نزديک کارتر مي­داند. برژينسکي در حال حاضر در مرکز مطالعات استراتژيک و بين­المللي فعاليت مي‌کند و استاد سياست خارجي آمريکا در مدرسه مطالعات بين‌المللي پيشرفته پاول ـ نيتز در دانشگاه جانز هاپکينز در واشنگتن دي. سي مي‌باشد. ⁴

برژينسکي کتابهاي متعددي در زمينه امور بين­الملل نوشته است که مي­توان به کتابهاي زير اشاره کرد: خارج از کنترل: آشوب جهاني در آستانه قرن بيست و يکم (1993)، قدرت و اصول که در سال 1983 منتشر شده و حاوي خاطرات او در سالهاي 81- 1977 مي‌باشد، هلال بحران که در برگيرنده نظارت وي در خصوص خاورميانه مي‌باشد. او معتقد است که بحران خاورميانه همچنان به عنوان يکي از مشکلات اساسي منطقه­اي در سالهاي آينده باقي خواهند ماند. ⁵

___________________________________

1. فيروزه ميررضوي، گردآورنده، دانشنامه نخبگان، ج 1، تهران: مؤسسه فرهنگي و مطالعات و تحقيقات بين‌المللي ابرار معاصر تهران، 1383، صص 354-353 .

2. محمود مشرقي، گردآورنده و مترجم، توطئه در ايران: دو برداشت از يک متن، تهران: هفته، 1362، ص 5 .

3. همان، ص 164.

4. زبيگنيو برژينسکي، قدرت و اصول: خاطرات برژينسکي مشاور امنيت ملي 1981-1977، ترجمه مرضيه ساقيان، تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، 1379، ص يک .

5. غلامرضا علي بابائي، فرهنگ تاريخي ـ سياسي ايران و خاورميانه، ج 3 تهران: موسسه خدمات فرهنگي رسا، 1374، ص 51.