کتاب زنان

زير نگاه پدر

(خاطرات مهرماه فرمانفرماييان از اندروني)

آسيه آل احمد

کتاب مورد نظر اين شماره مربوط به خاطرات مهرماه فرمانفرماييان، يکي از دختران عبدالحسين ميرزا فرمانفرما، از همسر کرمانشاهي اش بتول خانم مي‌باشد. اين کتاب در سال 1383 توسط انتشارات کوير به چاپ رسيده، داراي يک پيشگفتار و بيست و شش فصل و همچنين چندين عکس خانوادگي و تصوير دستخط فرمانفرما خطاب به نگارنده مي‌باشد.

علت و انگيزه نگارش اين خاطرات از زبان مهرماه فرمانفرماييان در پيشگفتار چنين آمده است:

در شبهاي طولاني زمستان اروپا، دور از سرزمين مادري و خانوادۀ خود، دور از مردماني که هم زبان و هم نژاد بودند، دوراز محيطي که قبولم داشتند، درغم و اندوه فرو رفته بودم، به گذشتۀ روشن و زيباي خود مي‌انديشيدم ... معني سرگرداني، بي ريشه بودن در اروپا را با تلخي درک مي‌کردم ... در انديشۀ خود روزهاي روشن آفتابي...اتفاقات کوچک و خوش روزمره يا مصيبتهاي بزرگ اندوه زا از نظرم مي گذشتند. همه را دوست داشتم همه را با عشق به خاطر مي‌آوردم... به خاطرم رسيد که خاطرات شيرين گذشته را ثبت کنم مبادا محو شوند و آنها نيزاز دستم بروند، اين بود که شبها گوش جانم را به گذشته مي‌سپردم و آنچه را مي‌شنيدم ثبت مي‌کردم.

او کتاب خاطرات خود را به "زنان و مادران ايراني، چه در حرمسراي شاهي، چه در اندرونيهاي بزرگان و چه در خانه‌هاي کوچک، به آناني که پشت ديوارهاي بلند خانه‌هاي خود عمرشان را با فداکاري و گذشت در انزواي دشوار اندرونيها به تربيت فرزندان و اداره امور خانواده و ياري مردانشان سپري کردند".¹ تقديم مي‌کند.

خاطرات مهرماه فرمانفرماييان شامل دوران کودکي در شهرهاي محل ماموريت پدرش چون تهران و شيراز و... است. او به ذکر خاطره از دوره اقامت اجباري خانواده اش در اصفهان به علت دستگيري فرمانفرما و همچنين خاطرا ت مختلف از خواهران و برادران تني و ناتني اش، همسران فرمانفرما، آداب ورسوم خانواده، معلمان، دايگان و... مي پردازد.

در فصل نهم کتاب باعنوان مدرسه با تحصيلات او و خواهرانش در خانه و مدرسه به سبک جديد آشنا مي‌شويم و در فصل آخر کتابش با نام سرنوشت، ازدواجش را با محسن رئيس شرح داده است. در مجموع کتاب خاطرات مهرماه فرمانفرماييان گزارشي از اوضاع اجتماعي و زندگي خانوادگي اوست و از سياست در اين خاطرات خبري نيست.

مهرماه فرمانفرماييان، عبدالحسين ميرزا فرمانفرماييان، بهار 1341 در مازندران

    

_____________________

1. زيرنگاه پدر (خاطرات مهرماه فرمانفرماييان از اندروني)، تهران، کوير،1383، ص 9-10.