زنان خوشنویس، کاتبان قرآن

1) فاطمه سلطان بنت مقصودعلی

 از خطوط او قرآن وزیری دو صفحه اول متن و حاشیه مذهّب عالی، جلد سوخت عالی قدیم. اصل متن نسخ کتابت خفی خوش قرن نهم. پنج صفحه آخر نونویس نسخ ورقاع کتابت خودش که چنین تکمیل شده است: «حسب الامر حضرت خورشید مرتبت بلقیس حشمت نتیجة دودمان سلطنت و شهریاری و خلاصة خاندان خوقنت و جهانداری سلطان بیگم ابنه السلطان ابن السلطان ابن السلطان شاه عالم پناه طهماسب خلدالله ملکه ابدالابدین یوم الدین علی یدالخاسر و بالسعی القاصر منی و انا المتاجه الی رحمه ربی الرحمن بنت مقصود علی، فاطمه سلطان. امید که به چشم مغفرت و خط پوشی در آن نظر فرموده و به عین و عنایت و فضل بی نهایت از عیوب و نواقص آن گذشته به عوض هر عیبی بر لوح ضمیر خود حسنی ثبت فرمایند و چنین است زیرا که اکسیر همت ایشان مجموع نواقص را متمم است. تحریرا فی شهر ربیع الاول سنه 982 » .

2) مریم نائینی

 از زنان خوشنویس قرن 14 هـ .ق  نوادة عبدالوهاب نائینی از نمونه خطهای او قرآن وزیری جلد روغنی. دو صفحه افتتاح متن و حاشیه مرصع نسخ و رقاع کتابت خفی متوسط با رقم: «امروز که ... سریر سلطنت دولت علیه ایران بوجود مبارک ... ناصرالدین شاه ... مزین است ... این کمینه کنیز دیرینه را هم که تکلیفش پنبه ریسی بود خیال خوشنویسی دامنگیر شد ... پیشکش نمود... حرره مریم من نواده مرحوم حاج عبدالوهاب نائینی اعلی الله مقامه... فی شهر جمادی الاولی من شهور سنه 1302».

3) ضیاء السلطنه (شاه بیگم) بنت فتحعلی شاه

 از زنان خوشنویس، هنرمند و شاعر. خواهر محمود میرزا قاجار و دختر مریم خانم. وی تحت نظر مهد علیا مادربزرگ خود پرورش یافت و پس از مرگ وی تمام اموالش به او منتقل شد. از خطوط او، قرآن رحلی جلد ساغری منگنه. دو صفحه افتتاح و متن و حاشیه مذهب مرصع نسخ و رقاع کتابت خفی متوسط با رقم: «ضیاء السلطنه ... بنت... فتحعلی شاه... سال 1265». در آستانه حضرت معصومه (ع) نگهداری می شود.

4) عفت (همایون سلطان خانم) بنت فتحعلی شاه

 از زنان عارف، شاعر و خوشنویس، قرن 13 هجری. وی به خانم خانمان نیز مشهور بود . او خواهر حسینعلی میرزا فرمانفرمای فارس و همسر ابراهیم خان ظهیرالدوله بود. بنا به نوشته محمود میرزا در تذکره نقل مجلس، از علوم نجوم، هیئت و مقدمات عربی بهره داشت. خط نستعلیق و شکسته را خوب می نوشت و شعر نیز نیکو می سرود. چون عارف مسلک بود غالباً مثنوی مولوی می خواند و در اشعاری که به سبک مثنوی داشت عفت تخلص می نمود.

5) شریفه امینه صفوت

 از خطوط او یک لوح ثلث پنجه انگ و نسخ نیم دو دانگ خوش با رقم :

«کتبه شریفه امینه صفوت بنت مصطفی الکوتاهی زوجه السید حسن یمنی» است که در موزه اسلامی ترکیه نگهداری می شود.

عفت نسابه (سکینه)

از زنان ادیب و شاعر قرن 13 هـ .ق وی دختر میرزا عبدالله نسابه و اهل شیراز و زنی با کمال و استعداد بود. بنا به نوشتة مؤلف تذکره دلگشا، عفت با آن که محضر اساتید بزرگ شعر و ادب را درک نکرده بود، با وجود این طبعی توانا داشت و اشعار نغزی می سرود. حسینعلی میرزا فرمانفرما حاکم شیراز که از دانش و کمال او آگاهی یافت، وی را به اندرون حرمش دعوت کرد و تعلیم و تربیت زنان و دخترانش و ثبت و ضبط امور اندرون را به او سپرد. عفت، عزت و احترام خاصی نزد فرمانفرما داشت. پس از مرگ فرمانفرما به خانه خود رفت. وی معاصر شعرای بزرگی چون فتحعلی خان صبا، عبدالوهاب نشاط و مجمر اصفهانی بود و از آنان الهام می گرفت.