فاطمه معزی

ميرزا رضا خان ارفع‏ الدوله در سال 1270 قمري در تبريز متولد شد . او پس از به پايان بردن تحصيلات مکتب‏خانه‏أي در زمينه فقه و اصول و تفسير علم‏الرجال به تحصيل پرداخت و خود را براي تحصيلات حوزوي در نجف آماده مي‏ساخت که سيل بزرگي در تبريز جاري شد و حجره پدر او را نابود ساخت. ورشکستگي پدر مانع ادامه تحصيل شد و رضا براي کمک به امرار معاش خانواده به کار در يک صرافي مشغول شد. پس از چندي او از تبريز به اسلامبول رفت و در اين شهر به تحصيل در مدرسه يوناني‏ها پرداخت و زبان فرانسه و انگليسي را فراگرفت.

تفليس مقصد بعدي وي بود و در اين شهر نيز زبان و تاريخ روسي را آموخت. او با کنسولگري ايران در تفليس ارتباط برقرار کرد و در سال 1295ق ميرزا محمودخان کارپرداز کنسولگري از وي دعوت کرد که به عنوان مترجم سفارت د ر مراسم استقبال از ناصرالدين شاه او را از جلفا تا تفليس همراهي کند . او از همين سال به استخدام کنسولگري ايران درآمد و در ضمن تحت تاثير ميرزا فتحعلي خان آخوندزاده رساله‏أي براي تغيير خط فارسي نوشت و آن را براي روزنامه اختر ارسال کرد که مورد استقبال قرار گرفت. خط پيشنهادي ترکيبي از حروف روسي و انگليسي بود و او بسيار به اين خط اختراعي خود افتخار مي‏کرد . ميرزا ملکم خان که خود از نظريه‏پردازان تغيير خط فارسي بود به مناسبت اقدام ميرزا رضا او را ملقب به دانش کرد .

ميرزا رضا در سال 1300 قمري به عنوان مترجم کميسيون تحديد حدود ايران و روسيه مامور شد و به ايران آمد . او در اين ماموريت سه ساله به جانبداري از روسها بخشي از سرزمين ايران را به آنان واگذار کرد. در سال 1303 به تهران بازگشت و با ميرزا علي‏اصغرخان امين‏السلطان رابطه دوستانه‏أي برقرار کرد که در واقع راه ترقي را براي آينده وي باز کرد. در سال 1304 به مترجمي سفارت ايران در پطرزبورگ منصوب شد و در سال 1306 مهمانداري از ناصرالدين شاه در سومين سفر به فرنگ به عهده وي گذاشته شد. او نيز به همراه شاه به تهران بازگشت و يک سال بعد با لقب معين‏الوزاره به سرکنسولي قفقاز منصوب شد. او در اين مدت ثروت بسياري اندوخت و دو کاخ مجلل براي خود در تفليس احداث کرد. ارتقاي مقام بعدي وي در سال 1312ق روي داد و اين بار به وزيرمختاري ايران در پطرزبورگ برگزيده شد . ميرزا رضا خان در 1313 از سوي ناصرالدين شاه ملقب به ارفع‏الدوله شد و تا سال 1319 وزيرمختار ايران در پطرزبورگ بود.

 از اقدامات وي در اين مقام اقدام وساطت و دوندگي براي استقراض دو ميليون ليره‏أي از روسيه بود که از اين مبلغ مقداري بين او و ديگر دولتمردان دربار مظفري تقسيم شد و مقداري ديگر صرف هزينه سفر نخست شاه به فرنگستان گشت. معروف است که او نوک قلمي را که با آن اين قرارداد را ا مضا ء کرده بود طلا گرفته و در موزه معروف خود موسوم به دانشگاه در موناکو در معرض ديد عموم قرار داده بود او در همين ايام از سوي مظفرالدين شاه به پرنس ارفع‏الدوله ملقب شد. ميرزا رضا خان پس از سفارت روسيه به سفارت ايران در اسلامبول منصوب شد و تا سال 1328 در اين پست باقي بود و با مشروطه‏خواهان درگيري بسيار داشت و آنان برکناري او را خواهان بودند.

 پس از برکناري از سفارت به موناکو رفت و تا سال 1331 به دعوت علاء‏السلطنه به ايران دعوت شد و به وزارت عدليه منصوب شد اما دوران وزارت او نيز طولي نکشيد و مجدداً در سال 1332 ارفع‏الدوله راهي موناکو شد. آخرين پست دولتي وي نمايندگي ايران در جامعه ملل بود و پس از هشت سال از اين سمت نيز کنار گذاشته شد و به تهران احضار شد . رضا شاه به وي پيشنهاد رياست شوراي دولتي را داد که ارفع‏الدوله نپذيرفت و در سال 1310ش به موناکو رفت و در سال 1316 در همين محل فوت کرد. او از اعضاي لژ بيداري ايران بود و شيفته القاب و مدالها و نشانهاي فراوان خود.