مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS

نيلوفر کسري

تعداد همسران و به تبع آن شاهزادگان شاهان قاجار و به خصوص ناصرالدين شاه بر هيچ كس پوشيده نيست اما مهم‌تر از تعدد همسران و فرزندان، ‌مقرريهايي است كه با وجود اوضاع سخت مملكت و گرسنگي و فقر مردم، براي اين همه شاهزاده تعيين مي‌شد و تازه بسياري از آنها به ميزان مقرريها معترض هم بودند؛ ‌اين هم سندي از اعتراض بيش از سيصد شاهزاده قجري به ميزان مقرري ماهيانه شان!

سند ذيل از جمله اسناد بسيار مهم درباري مربوط به دوران قاجاريه (زمان ناصرالدين شاه) است و از دسته اسناد عضدالملک قاجار مي‌باشد. عليرضا خان عضدالملک دايي‌زاده ناصرالدين شاه و برادرزاده مهد عليا مادر شاه بود و با وجود اينکه سواد زيادي نداشت ولي به دليل اخلاق مطيعانه و متديانه‌‌‌اش مورد قبول ايلات قاجار قرار داشت. به همين دليل در سال 1290 قمري از سوي ناصرالدين شاه به سمت ايلخاني گري ايل قاجار منصوب و به عنوان بزرگ ايل قاجار واسط بين شاهزادگان و درباريان گرديد. اين سند اشاره به موردي دارد که شاهزادگان قاجاري نسبت به دستورات و تصميمات شاه قاجار (البته اغلب بدليل اعتراض به ميزان مقرري ماهيانه خود) شکايت داشتند و به همين خاطر در درب منزل او بست نشسته‌اند و او سعي به حل مسالمت‌آميز قضيه و کسب الطاف شاه قاجار دارد. در زير متن سند که جزو اسناد موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران مي‌باشد آورده شده است.

***

سواد يادداشتي است که يوم سه‌شنبه نوزدهم جمادي‌الثاني قوي ئيل1302 به توسط جناب اقبال‌الدوله بخاکپاي مبارک فرستاده شده است.

در باب حقوق شاهزادهگان و خوانين قاجار مکرر به خاکپاي مبارک عرض و به حضرت اتابک اعظم مذاکره نموده‌ام، به جناب مستطاب عالي هم اظهار شده است و مکررا" از طرف قرين الشرف همايوني دستخط صريح منوط به بذل مرحمت صادر شده، تا درجه [اي] که ممکن بود از حضرات جلوگيري شد. از ديروز صبح سه شنبه نوزدهم هم قريب سيصد نفر از حضرات درين خانه که در حقيقت آستانه همايوني است متوفقند و اتصال هم افزوده مي‌شوند. اين ترتيب حالت من محتاج به تشريح و اظهار نيست. جناب مستطاب عالي خوب است بعرض رساند هر اقدام عاجلي که لازم است از طرف قرين الشرف همايوني بفرمايند.

همين قدر بدانيد که حضرات به هيج قسم به جز بذل مراحم ملوکانه متقاعد نخواهند شد.

[9880 ق]