بررسي شخصيت رجال با نفوذ در دوره‌هاي مختلف تاريخي علاوه بر بازشناسي اين چهره‌ها و نقش آنها در رخدادها و تحولات صورت گرفته در دوره‌هاي مذکور، زواياي پنهاني از تاريخ را پيش چشم مخاطب به تصوير مي کشد. چون اسفنج نرم جديدترين کار صفاءالدين تبرائيان است که در ادامه سلسله کتابهاي وي درباره بازشناسي نقش رجال و عناصر ذي نفوذ در حاکميت پهلوي دوم با بررسي زواياي پيدا و پنهان زندگي احسان نراقي به عنوان يکي از سرشناس‌ترين چهره‌هاي روشنفکر پهلويسم، اين بخش از تاريخ معاصر را مورد واکاوي قرار مي دهد و قرار است توسط موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران منتشر شود.
سراب يک ژنرال و وزير خاکستري از دیگر آثار تبرائیان است که به ترتیب به بازشناسي نقش ارتشبد طوفانيان و داريوش همايون به عنوان رجال و عناصر تاثیرگذار در حاکميت پهلوي دوم توسط همين موسسه منتشر شده است.
بي ترديد دانستن موضوع و محورهاي کتابي پيش از انتشار آن خالي از لطف نيست ازهمين رو به سراغ صفاءالدين تبرائيان مي‌رويم تا پيرامون آخرين اثرش با وي به گفت وگو بنشينم.
آقاي تبرائيان! چه شد که براي نوشتن يک اثر تاريخي ماندگار شخصيت احسان نراقي را انتخاب کرديد؟
من از سالها پيش يک پروژه اي را آغاز کردم که در آن به بازشناسي نقش رجال و عناصر ذي نفوذ حکومت پهلوي پرداختم . در نخستين انتخاب ، در کتاب سراب يک ژنرال شخصيت ارتشبد طوفانيان را مورد بررسي قرار دادم . دليل اين انتخاب آن بود که نقش وي از جهات مختلف حائز اهميت بود و در فاصله 15 خرداد سال 32 تا پيروزي انقلاب ،بدون اجازه طوفانيان کسي حق نداشت يک فشنگ تهيه کند.
داريوش همايون هم مهم‌ترين عنصر سياسي و مطبوعاتي اين دوران بود که سومين قطب مطبوعاتي کشور و نخستين روزنامه صبح يعني آيندگان را بنيان گذاري کرد. از همين رو براي کتاب دومم وي را انتخاب کردم . همايون قائم مقام حزب رستاخيز و وزير اطلاعات و جهانگردي کابينه آموزگار بود. وي براي نخستين بار سخنگويي کابنيه را در ايران پايه گذاري کرد. خودش هم سخنگوي دولت آموزگار بود.
و اما احسان نراقي از نگاه من سرشناس ترين روشنفکر در حکومت پهلوي دوم بود که حاشيه ها و حرف و حديثهاي زيادي حول و حوش شخصيتش به چشم مي خورد. شايد به همين خاطر هم هست که اين کتاب به شکلي بسيار مفصل تر و در دو جلد 1200صفحه آماده انتشار است.
يعني جذابيت نراقي براي شما و در واقع براي روايت يک برش تاريخي از دوران پهلوي دوم به خاطر حرف و حديثهاي پيرامون او بوده است؟
بله؛ در واقع من گمان مي‌کنم جا داشته باشد درباره جریان روشنفکري يا بنا به اطلاق من روشنفکري پهلويستي به بحث و بررسي بپردازيم. نراقي جزو نحله‌اي است که به انقلاب اعتقادي نداشت و از منتقدين سرسخت گروههايي بود که به پاراديم مبارزه مسلحانه اعتقاد داشتند.
دليل انتخاب نام چون اسفنج نرم براي اين کتاب چيست؟
با وجود تمام انتقاداتي که به تفکرات نراقي وارد است وي شخصيت نرم و انعطاف پذيري در برابر فشارها داشت. احسان نراقي از اين جهت حائز اهميت است که هم با رجال دوره پهلوي کاملا آشنا بود و هم هيچ وقت زير بار مسئوليت دولتي يا درباري نرفت. مهم ترين مسئوليت وي مديريت موسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي بود که البته خود او پايه‌گذار اين موسسه است. وي بيشتر به دنبال کارهاي فرهنگي بود.
احسان نراقي سه بار هم بعد از انقلاب دستگير شد به همين خاطر هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب حول و حوش شخصيت نراقي حرف و حديثهاي زيادي مطرح است. کتاب چون اسفنج نرم به پردازش شخصيت احسان نراقي مي‌پردازد يا از منظر اين پردازش روايت بخشهايي از تاريخ را مد نظر قرار داده است؟
دقيقا همين‌طور است؛ در این کتاب با روايت زندگي نامه و فعاليتهاي احسان نراقي و نقش او در انقلاب به واکاوي بخشي از تاريخ معاصر پرداخته‌ايم. اين کتاب 17 فصل دارد. زندگي نامه و فراز و فرودهاي زندگي نراقي خود داراي جذابيتهاي زيادي است. وي نواده ملا محمدمهدي و ملا احمد نراقي است. در فصل سوم کتاب؛ سايه روشنهاي نراقي در دولت ملي دکتر مصدق به چالشهاي ميان مصدق و آيت‌الله کاشاني پرداخته مي شود و نراقي نيز در اين ميان پيغام پسغامهاي اين دو شخصيت را جابه‌جا مي کرده است. وي در دوره نوجواني و جواني به حزب توده گرايش پيدا مي‌کند و بخش مهمي از زندگي اش بيانگر وقايع کودتاي 28 مرداد سال 32 است.
رهايي نراقي از چنگال کمونيسم، تحصيلاتش در خارج از کشور، ماموريت وي از طرف يونسکو مبني بر کار و تحقيق بر روي جوانان و رياست وي بر کميسيون جوانان سازمان يونسکو از مطالبي است که در ديگر بخشهاي اين کتاب مي خوانيد.
تاسيس و فعاليتهاي موسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي نراقي از مهم ترين فصلهاي اين کتاب است. بحث و گفت وگوهايي که در ارتباط با همکاريهاي نراقي با سازمان ساواک وجود دارد و همچنين مدارکي و اسنادي در اين خصوص نيز در اين کتاب گرد آوري شده است.
وي در نقش فشارشکن و طرفيني با هم با نيروهاي مخالف جامعه که قشرهاي فرهنگي و نخبگان جامعه را شامل مي شد و هم با حکومت پهلوي دوم ارتباط داشت. خط کشيهاي نراقي با شريعتي، کابوسها و سوء‌ظنهايي که درباره همکاري نراقي با ساواک وجود دارد، رياست نراقي بر موسسه تحقيقات برنامه‌ريزي علمي و آموزشي بحثهایی پیرامون ضرورت انقلاب، اسناد و مدارکی از بازجوییهای نراقی در اوین و بسياري از مطالب ديگر درباره مهم‌ترين وقايع تاريخي مرتبط با اين شخصيت و در اين برهه در اين کتاب جمع‌آوري شده است.
آقای تبرائیان! مخاطب این کتاب چه گروههایی هستند؟
این کتاب در سطح نخبگان و دانشگاهیان است و دانشجویان رشته‌های علوم انسانی، نخبگان سیاسی و اساتید دانشگاه مخاطبان این کتاب به شمار می‌روند. این اثر بر اساس تحقیقات گسترده و مطالعه پرونده‌های 12 گانه نراقی در ساواک و همچنین ساعتها گفت وگو با شخص احسان نراقی کاملا منصفانه و به دور از هر گونه قضاوت شخصی به نگارش در آمده است.
برای نگارش این اثر چقدر زمان صرف کردید؟
از آنجایی که در هنگام نگارش این کتاب مرحوم نراقی دائم در حال رفت و آمد به پاریس بود من ناگزیر بودم برای پاسخ به سؤالات متعددی که در مطالعاتم به آنها برخورد می کردم منتظر وی بمانم . به همین خاطر و بر اساس مطالعات و مستندات و همچنین گفت وگوهای متعددی که با مرحوم نراقی داشتم این کتاب حدود 4-5 سال زمان برد.
با تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.
136
گفت وگو با نویسنده کتاب «چون اسفنج نرم »؛ «چون اسفنج نرم» حکایت یک روشنفکر پهلویسم است 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 