بهاره فزوني
محمد صفي اصفيا فرزند سليم در سال 1295 در تهران متولد شد. دوران ابتدايي و متوسطه خود را در تهران به پايان رسانيد و در 15 سالگي موفق به اخذ ديپلم از دبيرستان ثروت گرديد، در ايران شاگرد اول شد و در مسابقه اعزام محصل به خارج شرکت کرد. به علت پايين بودن سن ، دوسه سالي در انتظار ماند تا بالاخره به فرانسه رفت، و به دليل علاقه‌اي که به اکتشافات و زمين شناسي داشت در دانشگاه پلي تکنيک فرانسه ثبت‌نام نمود و دوره هشت ساله را پنج ساله تمام کرد و به ايران آمد1. و در سال 1317 بعد از شش سال اقامت در اروپا به وطن مراجعت نمود.
پس از بازگشت به کشور در وزارت صنايع و پيشه و هنر مشغول به‌کار شد و ضمن تدريس در دانشکده فني در رشته زمين‌شناسي مشاور بنگاه آبياري بود. خدمت سربازي را در دانشکده افسري طي کرد و در سال 1321 به وزارت فرهنگ منتقل شد؛ وي در سال 1320 ازدواج کرد و داراي سه دختر به اسامي " صفيه، صفورا و صفا " گشت. که صفورا در اسفند 1354 به نمايندگي ثابت ايران در يونسکو (پاريس) انتخاب گرديد2.
اصفیا در سال 1324 رئيس آزمايشگاه معدن‌شناسي دانشکده فني شد و تا سال 1331 در آن دانشکده بود. وی در اواخر سال 1331 به عضويت شوراي عالي صنعتي انتخاب و در ضمن تصدي کرسي استادي زمين‌شناسي اقتصادي، در مهرماه 1334 در کابينه علي اميني با حفظ سمت به عنوان قائم مقام نخست‌وزير در سازمان برنامه منصوب و همچنین به عنوان عضو شوراي اداري سازمان نقشه برداري انتخاب گردید. او رئیس مستقيم پروژه سدسفيدرود و سرپرست مستقيم سد کرج ــکه از سال 1336 آغاز گشته بودــ نیز بوده است3. اصفیا که از اعضاي مؤسس حزب ايران بود در سال 1339 با حمايتهاي حزبي، پس از برکناري خسرو هدايت به عنوان مديرعامل سازمان برنامه انتخاب شد.
|
|
|
|
|
[01- 176- 5757 الف]
امضاي توافقنامه اقتصادي بين محمدصفي اصفيا به نمايندگي از ايران و نماينده کشور چکسلواکي
|
در سال 1345 به پيشنهاد هويدا و موافقت شاه داراي لقب "جناب" شده بود و در تاريخ 8/7/1350 به عنوان وزير مشاور و نايب نخست‌وزير در امور اقتصادي و عمراني منصوب گشت که با تبريک نصيري ـــ ساواک ـــ روبه‌رو گرديد و در همين سال يک قبضه تفنگ گلوله‌زني شکاري کاليبر 270 دريافت کرد. او که با تأييد محمدرضا پهلوي به عنوان دبيرکل کميته پيکار جهاني با بيسوادي برگزيده شده بود در سال 1352 با پيشنهاد وزير علوم و آموزش عالي و با تأييد شاه به عضويت هيئت امناي دانشگاه جندي‌شاپور در آمد و در تاريخ 17/5/1356 به پيشنهاد جمشيد آموزگار وزير مشاور شد4.
ساواک در سند بيوگرافي او آورده است:
فردي درستکار ، مطلع و از دوستان نزديک و صميمي ابوالحسن ابتهاج و مسئول ساخت سد سپيدرود است. به علت داشتن روش ملايم در امور اداري عناصر نادرست را به سازمان برنامه راه داده من جمله: رحمت‌اله جزني (شوهر خواهرش) که عضو فعال سابق کميته مرکزي حزب توده بوده و همين امر باعث شده تا جو بدي عليه اصفيا در سازمان برنامه صورت گيرد. مشاراليه در سياست گرايش به غرب (امريکا) داشته و از نظر وابستگي حزبي زماني عضو حزب ايران نوين بوده و کناره گيري کرده است. وي از طريق امريکائيها مدتي در اداره اطلاعات سازمان ملل متحد در ايران مشغول به‌کار بوده و در همان زمان به حسنعلي منصور معرفي شده است. اصفيا طي حکمي محمدعلي دشتي (نماينده مجلس و عضو رسمي قبلي سيا) را به سمت معاونت اداري و مالي سازمان برنامه و بودجه منصوب نموده است5.
اصفيا به زبانهاي فرانسه و انگليسي مسلط بود، در کنار مشاغل دولتي و سياسي هيچ‌گاه از مطالعه کتب و نشريات فارغ نبوده است. کتاب فرهنگ اصطلاحات جغرافيايي که محصول همکاري او با گروه احمد آرام، حسين گل‌گلاب، غلامحسين مصاحب و مصطفي مقربي است، يکي از ثمرات جلسات مرتب علمي است که اصفيا نيز در آن شرکت مي‌کرده است6.يادداشتهايي درباره زمين شناسي کوههاي البرز (قسمت شمال تهران) به زبان انگليسي دارد که در سال 1348 در مجله انجمن زمين شناسان به چاپ رسيده است.
مهندس صفي اصفيا درباره ايران و تاريخ اين کشور دوهزار پانصدساله چنين گفته است:
ايران سرزمين شگفت‌آوريست. تاريخ او از نظر رنگارنگي و گوناگوني کم‌نظير است. بزرگترين مردان و پست‌ترين مردان در اين آب و خاک پرورده شده‌اند، حوادثي که بر سر ايران آمده بدانگونه است، شکستهاي شرم‌آور، مصيبتهاي بسيار و کامروائيهاي بسيار، گويي روزگار همه بلاها و بازيهاي خود را بر ايران آزموده است او را بارها لب پرتگاه برده و باز از افتادن بازش داشته، ايران شايد سخت‌جان‌ترين کشورهاي دنيا باشد، دوره هايي بوده است که با نيمه‌جاني زندگي کرده اما از نفس نيفتاده چون بيماراني که مي‌خواهند نزديکان خود را بيازمايند، درست در همان لحظه که همه از اميد برگرفته بودند چشم گشوده و زندگي را از سر گرفته است...7
ديگر مشاغل اصفيا که همگي با فرمان محمدرضا پهلوي صورت گرفت، بدين شرح است:
الف.عضويت در هيئت مديره سازمان خدمات شاهنشاهي
ب. عضويت در هيئت شوراي انرژي اتمي
ج. عضويت در هيئت مرکزي دانشگاهها
د. عضويت در هيئت امناي مؤسسه برنامه‌ريزي ايران
ه. عضويت در هيئت امناي مؤسسه عالي آموزش ارتباطات
و. عضويت در هيئت امناي دانشگاه اصفهان
ز. عضويت در هيئت امناي دانشگاه فارابي
ح. عضويت در هيئت امناي بنياد فرهنگ ايران
ط. عضويت در هيئت عالي مرکز طبي کودکان
ي. عضويت در هيئت امناي سازمان جشن هنر8
پس از پيروزي انقلاب اسلامی ایران، صفي اصفيا دستگير و به جرم شرکت در اعمال فاسد پهلوي به مدت چهار سال زندانی شد. وي بقيه عمر خود را در خاموشي گذراند؛ تا اينکه در همايشي در تجليل از استادان پيشکسوت دانشکده فني از وي تقدير به عمل آمد9. در ۱۳۷۲ در تشکيل بنياد علمي زيرک‌زاده شرکت داشت و عضو هيئت امناي اين بنياد بود، در فروردين 1387ه.ش در سن 92 سالگي درگذشت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. باقر عاقلي، شرح حال رجال سياسي و نظام معاصر ايران (تهران: نشر گفتار، نشر علم، 1380)، ج 1، ص129.
2. اميرعباس هويدا به روايت اسناد ساواک (تهران: وزارت اطلاعات،مرکز بررسي اسناد تاريخي،1382)،ج2، بخش اول، ص 358.
3. روزشمار انقلاب اسلامي (تهران: سازمان تبليغات اسلامي، حوزه هنري،1376)، ج1، ص450.
4. اميرعباس هويدا به روايت اسناد ساواک، ص 358.
5. چريکهاي فدايي خلق (تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسي اسناد تاريخي، 1380)، ج 8، ص 161.
6. باقر عاقلي، ج1، ص 129.
7. کريم رشتي‌زاده، بازيگران عصر انقلاب (بي‌جا: ايران آرشيو،[13؟])، ص 30.
8. اميرعباس هويدا به روايت اسناد ساواک، ص 358.
9. http://www.pajoohe.com
137
صفي اصفيا 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 