مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS

اکبر مشعوف

mashoof@www.iichs.org

ابوالقاسم اعتصام‌زاده متخلص به نيازي فرزند غلامحسين اعتمادالسلطان، در 1268 ش در شهر تبريز متولد شد. تحصيلات متوسطه را در مدرسه لقمانيۀ تبريز به پايان رساند.

در انقلاب مشروطيت و همزمان با به توپ بستن مجلس مقالاتي بر عليه روسهاي تزاري در روزنامۀ تبريز مي‌نوشت که از طرف عمال صمد خان شجاع‌الدوله حاکم تبريز مورد تعقيب قرار گرفت. براي همين زندگي مخفيانه را آغاز نمود و پس از مدتي به سوئيس رفت و در دانشگاه ژنو مشغول تحصيل در رشته طب شد.¹ اما به دليل هزينه بالاي پزشکي و علاقه ادبي تغيير رشته داد و در رشته ادبيات فرانسه فارغ‌التحصيل شد. در دوران تحصيل کار تأليف و ترجمه را شروع کرد. در 1929 قطعه‌‌اي به زبان فرانسه به عنوان: زندگاني" سرود و از آکادمي ژوفلور فرانسه ديپلم افتخار دريافت کرد و در سال 1932 براي ترجمه رباعيات حکيم عمر خيام به زبان فرانسه به دريافت جايزه از آکادمي دولتي فرانسه نائل آمد.

اعتصام‌زاده بين سالهاي 1300 تا 1303 سمت منشي‌گري اداره تجارتي سفارت ايران در سوئيس را به عهده داشت و به مدت دو سال وابسته هيئت اعزامي دولت ايران در جامعه ملل بوده است.²و در همين ايام با يک خانم سوئيسي ازدواج نمود.³

وي پس از بازگشت به ايران در مدارس دارالفنون و علميه و پهلوي به تدريس ادبيات فرانسوي پرداخت. در سال 1303 پس از درگذشت ميرزا حسين خان صبا (کمال‌السلطان)، امتياز روزنامه ستارۀ ايران به اعتصام‌زاده واگذار شد. وي روزنامه را به طور مستمر در چهار صفحه با همان عنوان ستارۀ ايران منتشر مي‌کرد. از ابتداي سال 1307 روزنامه ستارۀ ايران به ستاره جهان تغيير نام داد و روزنامه را به دو زبان فارسي و فرانسه منتشر کرد. از چهار صفحه، سه صفحه آن فارسي و يک صفحه آن به زبان فرانسه بود. روزنامه به طور مستمر به مدت قريب ده سال در تهران انتشار يافت.⁴

اعتصام‌زاده در دورۀ دهم و يازدهم از بجنورد نماينده مجلس شوراي ملي شد در اواخر سال 1316 روابط ايران و فرانسه به سبب انتقاد روزنامه‌هاي فرانسوي از ايران قطع شد. وي در بخش فرانسه روزنامه ستاره جهان از قطع روابط ايران و فرانسه اظهار تأسف کرد شهرباني روزنامۀ ستارۀ جهان را توقيف و اعتصام‌زاده را در 15 فروردين 1317 زنداني کرد. وزير کشور روز بعد درخواست سلب مصونيت وي را به مجلس برد و به تصويب رساند. وي تا مهر ماه 1320 در زندان بود.

اعتصام‌زاده پس از آزادي ديگر به عرصه سياسي و مطبوعاتي برنگشت و به کارهاي تحقيقي و پژوهشي پرداخت.⁵

آثار وي:

1. هزار مسئله حساب و هندسه و جبر و مقابله

2. هزار و يک خنده

3. ديوان اشعار به زبان فرانسه و فارسي

4. ترجمه نامه‌هاي ايراني اثر منتسکيو⁶

ابوالقاسم اعتمادزاده به قلم خودش (منبع: سایت vista.ir)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. محمد اسحاق، سخنوران نامي ايران در تاريخ معاصر، ج1-2، (]تهران[: نشر طلوع، 1371)، ص472.

2. منوچهر نظري، رجال پارلماني ايران (از مشروطه تا انقلاب اسلامي) (تهران: فرهنگ معاصر، 1390)، ص114.

3. محمد اسحاق، ص472.

4. "نيازي، ميرزا ابوالقاسم خان اعتصام‌زاده"، اثرآفرينان: زندگينامه نام‌آوران فرهنگي ايران (از آغاز تا سال 1300ش)، ج6، ص80.

5. باقر عاقلي، شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران، ج1، (تهران: نشر گفتار؛ نشر علم، 1380)، ص131-133.

6. منوچهر نظري، ص114.