تفکر ملي خودکفايي، انديشه غالب و حاکم و غيرقابل تخلق در ماهيت حکومت حاج آقا نورالله بوده است و اين مهم در باور و عملکرد تجار و کليه اصناف نيز قابل تحقيق ميباشد، به يک نقل تاريخي در مورد انديشه يکي از تجار سرشناس در اين رابطه نظر مينماييم:
سؤال و جواب؛ عنوان مکتوبي است که رئيس تجار ملي اصفهان که از پيروان دو مجتهد و از اعضاي فعال انجمن مقدس ملي اصفهان است در جواب سؤوالات مختلف ايراد کرده و نظر به طرز تفکر کساني که در اصفهان در زمان مشروطيت به رهبري حاج آقا نورالله مدخليت و نظارت کلي بر جريانات و روند اقتصادي شهر داشتهاند، نظرات اين شخص مؤيد جو غالب اقتصادي در جامعه بوده است.
سؤال و جواب؛ لايحهاي است که جناب حاجي محمدحسين کازراني وطندوست در ترويج منسوج وطن به عنوان سؤال و جواب مرقوم داشتهاند و به اداره (روزنامه) فرستادهاند:
سؤال: چندي است در اين شهر هنگامه عظيمي مشاهده مينماييم. اگر شما از کيفيت آن واقف هستيد، مرا خبر دهيد؟
جواب: چه هنگامه تازه ديدهايد؟
سؤال: بعضي از علماي اعلام و رؤساي فخام و تجار ذويالاحترام لباس کرباس پوشيده و مردم را به پوشيدن اين لباس ترغيب مينمايند. مگر پارچههاي لطيف و نظيف مثل فاستوني و ماهوت و دبيت و غيره چه عيب دارد که ترک نموده و مايل به کرباس شدهاند؟
جواب: مگر نميدانيد اهالي ايران از خواب غفلت بيدار و از مستي جهالت هشيار شدهاند. اينها علايم ترقي است. اينها نشانه شرافت و مقدمات صعود به مدارج عاليه است. علماي اعلام و رؤساي فخام ما ملبس به لباس کرباس شدهاند براي شرافت آن که ما را آگاه نمايند و بفهمانند که کرباس خشن ما ترجيح دارد به ماهوت و فاستوني و پارچههاي نرم لطيف خارجه.
سؤال : کرباس چه شرافتي بر اقمشه خارجه دارد؟
جواب : لباس کرباس شرافت مليت و قوام قوميت ما را حفظ مينمايد و از ذلت احتياج ما را ميرهاند که محتاج به غير نباشيم و ثروت مملکت ما محفوظ بماند.
سؤال : کرباس چگونه شرافت مليت ما را حفظ مينمايد؟
جواب : شرافت هر قوم و سعادت هر مملکتي و استقلال هر مملکتي به رفع احتياج از خارج است اگر به لباس کرباس خود قناعت کنيم از جهت لباس مستغني هستيم و حاجت به اجانب نداريم؛ يعني خود صاحب کرباس هستيم و دست تکدّي ما پيش غير دراز نيست و عرض و ناموس بهاي پارچه خوش رنگ بر باد ندادهايم و تسلط اجانب بر ما کم خواهد شد.
سؤال : لباس کرباس چگونه ثروت ملکي را محفوظ ميدارد؟
جواب : چندين سال است که رابطه اجانب به مملکت ما جاري است ولي بيعلمي و جهالت ما را دانستهاند. هر روز يک نوع قماش خوش رنگ و اسباب قشنگ تازه براي فريب آورده ماحصل حيات ما را به بهاي آن ميربودند. و هموطنان عزيز ما جاهلانه پول و ثروتي که با زحمات شاقه تحصيل نموده به رايگان تقديم آنها مينمودند تا به حدي که اجناس مالالتجاره ما که در واقع سرمايه ملکي ماست و بايد به عوض آن پول طلا و نقره از خارج ، داخل مملکت نمايد. با کمال ذلت از دست ما خارج نموده و در مقابل اسباب بازي براي کودکان نادان فراهم مينمودند. و به درجهاي اين حيله و تزوير کارگر شده که دولت قويشوکت ما را گرفتار فاقه نموده، مقروض و ذليل و محتاج به خود کردند. و به هم دستي وزراي خائن خانه برانداز دست تعدي به عصمت خاک وطن ما دراز نموده، معادن ما را بردند؛ شهرهاي ما را گرفتند؛ تجار محترم ما را دلال و کارگذار خود نمودند؛ رشته تجارت را بکلي از دست ما گرفتند. طرق و شوارع ما را تصرف نمودند و به طوري ما را خوار و خفيف نمودند که پول مملکت ما را به هر قيمت و مقدار که بخواهند نسبت به مسکوکات خود تسعير مينمايند و ما ابدا اختيار نداريم؛ بلکه از فرط جهالت مطلب به اين واضحي را درک نميکنيم، (افسوس برناداني و جهالت ما) اما وقتي که ما احتياجات خود را از آنها سلب نماييم و لوازم معيشت خود را از داخله مملکت فراهم نماييم، چنانچه پدران ما معمول داشتند، پول از مملکت خارج نخواهد شد. و به عوض مالالتجاره ما که خارج ميشود پول و طلا و نقره داخل مملکت خواهد شد. و در واقع آن وقت ما صاحب اختيار مال خود خواهيم بود. و دولت و ملت ما در عداد ملل و دول مستقله به شمار ميرود. و پس حال که فيالجمله به بيچارگي و فلاکت خود برخوردار شديم و معايب کار را ملتفت شدهايم، بر ما واجب است که حتيالامکان از اين سيل کوهکن که هستي مملکت و آبروي ملت ما را ميبرد، جلوگيري نماييم. و سدّي بهتر از رفع احتياج مانع آن نخواهد شد.
سؤال : لباس غير کرباس هم که ممکن است از منسوجات داخله به خوبي و ظرافت مهيا شود و خصوصيت کرباس از چه جهت است؟
جواب : اولاً ساير منسوجات امروزه کفايت لباس تمام اهالي ايران را نميدهد و به قدر کفايت دستگاه پارچهبافي دستي نداريم. ولي کرباس به هر مقدار لازم شود، ميتوان مهيا نمود حتي از فاضل مصرف خود به خارج هم ميتوانيم بفرستيم.
ثانيا: از منسوجات ديگر بازار جهت ريسمان و رنگ گاهي محتاج به خارج خواهيم شد و بالمرّه مستغني نخواهيم شد. مثلاً از يک رنگ نيل که صرف نظر نموديم در سال اقلاً يک صد هزار تومان از خرج مملکت ما کاسته و بر دخلش افزوده خواهد شد. و اين مبلغ پول ما به خارج به بهاي نيل نخواهد رفت. و هم چنين ساير جزييات لوازم معيشت ما که امروز متذکر و ملتفت آنها ميشويم هر يک را مراعات نموديم و تبديل به مال داخله نماييم، در سال کرورها تفاوت مينمايد.
نقل از روزنامه جهاد اکبر، 23 رجب 1325 قمري.
138
لايحه حاج محمدحسين کازراني در خصوص خودکفايي ملي 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 