حميرا رنجبر عمراني
سازمان زنان که به منظور اجراي سياستهاي فرهنگي، اجتماعي دولت در سطح طبقات مختلف زنان ايران آغاز به کار کرد، بيشتر فعاليتهاي خود را در قالب فعاليتهاي فرهنگي ارائه ميداد. به همين دليل، سياستهاي خود را در زمينههاي مختلف اعم از فعاليتهاي چاپ و نشر و تهيه برنامه تبليغاتي در رسانههاي صوتي و تصويري، هماهنگ ميساخت. حتي فعاليتهاي حقوقي سازمان، بيشتر در ارتباط با چاپ کتب و مقالات صورت ميگرفت و تنها بخش کوچکي از آن در ارتباط با انجمن زنان حقوقدان هماهنگ ميشد که در قالب قانون حمايت از خانواده مطرح شد. از اينرو، فعاليتهاي تبليغاتي سازمان را تحت عناوين زير بررسي ميکنيم:
الف) فعاليتهاي چاپ و نشر
فعاليتهاي سازمان در زمينه چاپ کتب، مقالات و عکس، در خدمت اهداف اساسي سازمان به منظور ارائه مفهوم جديد از زن و نيز ارائه الگوهاي جديد زندگي با برداشتهايي از فرهنگ غربي صورت ميگرفت. نشر کتب توسط سازمان به شاخههاي مختلف تقسيم ميشد.
1. برخي از تحقيقات سازمان، صرفا با هدف چاپ کتابهايي در زمينه تحولات زندگي زن ايراني در دوره پهلوي و بزرگنمايي آن صورت ميگرفت. ازجمله اين کتابها ميتوان به زن ايراني از شاليزار تا وزارت؛ تاريخچه فعاليت شوراي عالي زنان ايران، چهره زن ايراني، گزارش نقش زنان در برنامه ششم عمراني کشور، نيروي زنان در خدمت جامعه، تاريخچه بزرگ، و تاريخچه لباس اشاره کرد. دو کتاب آخر، بهترين نوع لباس را لباس و نوع آرايش زن در دوره پهلوي معرفي ميکند و آن را نشانه آزادي و احقاق حقوق زنان در نوع پوشش، معرفي ميکند.
2. بخشي از کتابها به ارائه گزارشهاي فعاليتهاي سازمان مربوط ميشد. تاريخچه فعاليت سازمان زنان ايراني، مجموعه گزارشهاي ساليانه سازمان زنان ايران، مجموعه نشريات و جزوات مربوط به سمينارهاي بينالمللي، بولتنهاي هفتگي سازمان زنان ايران که هر هفته روزهاي سهشنبه در هفت هزار نسخه منتشر ميشد و اخبار پيامها، مصاحبهها، گزارشها، بخشنامهها، و تحقيقات سازمان در آن معرفي و تبليغ ميشد، از اين شمارند.
3. بخشي از کتابهاي سازمان مربوط به مسائل آموزشي بود که موارد حقوقي، بهداشتي و... در زمينههاي مختلف زندگي اجتماعي در آن بررسي ميشد. چارچوب اين آموزشها به نحوي تدوين ميشد که سياستهاي فرهنگي سازمان در آن تبيين ميشد. کتابهايي مانند سوادآموزي تابعي، حرفه و کارآموزي، بهداشت و تنظيم خانواده، کتابهاي آموزشي، خياطي، بافندگي، آشپزي، قاليبافي و صنايع دستي ديگر، کتابهاي مربوط به قانون مدني مانند قانون کار، قانون خانواده، زن و حقوق خانواده، زن و قانون انتخابات، زن و قانون کار، بررسي مسائل حقوقي خانوادهها 1 و... از اين جملهاند. اين کتابها اگرچه در نگاه اول، جنبه آموزشي داشتند، ولي چنان تدوين ميشدند که گويي تمامي امکانات نوين حقوقي از طريق سازمان به دست زنان رسيده و تنها ميبايست موارد استفاده يا آشنايي زنان به آنان تذکر داده شود. 2
4. برخي از کتابها، آموزش ساده قوانين و مقررات بود که به دليل سطح پايين سواد، اغلب براي کارگران، روستاييان و برخي طبقات پايين چاپ ميشد. چاپ اين کتابها بخش اندکي از انتشارات را به خود اختصاص ميداد. 33 راهنماي درسي، دفترچه تمرين خواندن و نوشتن، جزوهاي در مورد اصول تدوين کتابهاي آسان، بررسي حقوق زنان کارگر به زبان ساده و... در اين رده قرار دارند.
سازمان زنان ايران در کنار فعاليتهاي چاپ و نشر، اقدام به تأسيس کتابخانه مخصوص موضوع زن نيز کرد. که در آن، مجموعهاي از کتابهاي خارجي و ايراني وجود داشت. علاوه بر اين، مقالات دانشجويان دختر که پيرامون موضوع زن تهيه شده بود، بريده جرايد در مورد پيشرفت زنان در ايران از انتشارات سازمان ملل متحد در مورد زنان، و مجموعهاي از اسلايد و فيلم مربوط به فعاليتهاي زنان بعد از سياستهاي تجددگرايي رضاخان در اين کتابخانه وجود داشت. 3
ب) برنامهريزيهاي عمومي
ــ شرکت همهجانبه سازمان زنان در جهت اهداف تبليغاتي حکومت از طريق تدوين برنامههاي مختلف صورت ميگرفت. برخي از اين برنامهها به شرح زير است:
ــ تشکيل سمينارها و جلسات مختلف سخنراني در ارتباط با نقش جديد زن ايراني در راستاي سياستهاي تجددگرايي حکومت
ــ ترتيب مصاحبههاي مطبوعاتي يا راديو و تلويزيوني و ارائه گزارشهاي فعاليتهاي سازمان در مطبوعات و رسانهها
ــ تدوين برنامههاي راديو و تلويزيوني در ارتباط با سياستهاي سازمان و نقش و حقوق زن ايراني در قالب فيلم يا برنامههاي مستند
ــ ديد و بازديدهاي دستهجمعي داخلي و خارجي با هدف آشنايي با فرهنگ کشورهاي ديگر و آشنايي زنان ديگر جوامع با زن ايراني
ــ ترتيب نمايشگاههاي مختلف موضوعي يا فصلي به منظور تبليغ فعاليتهاي سازمان
ــ فعاليتهاي بينالمللي سازمان زنان و همکاري گسترده با سازمان ملل با هدف تبليغات سياسي 4
ــ شرکت گسترده سازمان در جشنهاي 2500 ساله از طريق تهيه فيلم، انتشار کتاب، برپايي مجالس سخنراني و کنفرانس، سخنراني زنان در شهرهاي مختلف، و تأسيس خانههاي زن در 1350 به مناسبت جشنهاي 2500 ساله 5
ــ ترتيب نمايشگاه عکس از زنان کشورهاي مختلف مانند فرانسه، امريکا، کره، تايلند، هلند، سنگاپور و... که ضمن آن، تبليغات گستردهاي درباره فعاليت سازمان زنان انجام گرفت. 6
ــ تدوين ماهنامه زن دانا که در آن پيشرفت زنان در نتيجه تحولات دوره پهلوي، مطرح و تبليغ ميشد. 7
ج) فعاليتهاي حقوقي
واحد حقوقي سازمان با توجه به اهداف سياسي، فرهنگي حکومت و با تعاريف جديد از حقوق و برابري زنان و مردان، برنامهريزي شد. اين واحد با هدف القاي تفکر و فرهنگ جديد به جامعه در جهت تبليغاتي، اقدام به انتشار جزوات و کتابهاي مختلف در زمينه حقوق زنان ميکرد و حقوق جديدي را مطرح ميساخت که مبناي آن، تحولات حقوقي کشورهاي غربي بود. علاوه بر اين، با تشکيل سمينارها و جلسات مختلف سعي در القاي اين مفاهيم در فرهنگ عمومي داشت. برخي از کتابهايي که در سال 1353 در همين زمينه به چاپ رسيده عبارت بودند از:
1. بررسي اعلاميه جهاني رفع تبعيض از زن و مقايسه آن با مقررات قانوني ايران
2. تبعيض بين زن و مرد و اثرات اجتماعي آن (بررسي مواد يک و سه اعلاميه رفع تبعيض از زن)
3. بررسي ماده چهارم رفع تبعيض از زن... در مورد موقعيت زنان در سازمانهاي دولتي و اجتماعي
4. بررسي ماده ششم اعلاميه رفع... در مورد حقوق زنان در خانواده
5 . بررسي ماده دهم اعلاميه رفع... در مورد حقوق کار و اشتغال 8
6. کتاب حقوق خانواده (مجموعه سخنرانيهاي دوره کوتاه مدت واحد آموزش حقوق به زبان ساده)
در کنار فعاليتهاي چاپ و نشر واحد حقوقي که در راستاي سياستهاي کلي سازمان بود، برخي طرحهاي پژوهشي و تحقيقي در ارتباط هماهنگ با سازمان ملل نيز انجام ميشد که در بخش روابط بينالمللي به آن پرداخته ميشود.
برگزاري سمينارها و جلسات نشست و گفتوگو در خصوص قوانين حقوقي، از ديگر برنامههاي واحد حقوقي بود. علاوه بر اين، کميتههاي پيگيري و اجرا در سازمان پيشبيني شده بود که طبق اساسنامه آن، ميبايست موارد قانوني مصوب شوراي دولت تا مرحله اجرا در ادارات و سازمانها در سطح جامعه پيگيري ميشد. اما هيچگونه گزارشي از عملکرد و نتايج اين کميتهها در دست نيست.
واحدهاي مشاوره حقوق خانواده نيز که در فعاليتهاي حقوقي سازمان پيشبيني شده بود، داراي يک مرکز يا مکان مشخص نبود و در سطح محدود با استفاده از امکانات محلي در مناطق مختلف و با همکاري از برخي حقوقدانان به مشکلات خانوادگي، حقوقي رسيدگي و يا تا مراجعات قانوني به دادگاهها پيگيري ميشد. 9 اين فعاليتها در سطح بسيار محدودي به مورد اجرا درميآمد و در گزارشهاي سازمان، تنها به دو نمونه از آن اشاره شده است. 10
يکي از عمدهترين اقدامات سازمان زنان، تلاش در جهت تدوين و اجراي قانون حمايت از خانواده با همکاري انجمن زنان حقوقدان بود. اين قانون در 25 خرداد 1346 به تصويب رسيد که سازمان زنان، تبليغات گستردهاي را به اين قانون اختصاص داد. قانون مذکور که مواد آن برگرفته از قوانين کشورهاي اروپايي بود، در کتب مختلف به وسيله انجمن زنان حقوقدان و سازمان زنان ايران منتشر شد. در مقدمه کتاب قانون حمايت از خانواده ذکر شده که اين قانون، يکي از دستاوردهاي انقلاب سفيد و مترقيترين قوانين جهان است. در حقيقت، به منظور اجراي سياستهاي جديد دنياي سرمايهداري و براي جلوگيري از رشد جنبشهاي آزاديبخش و با هدف هموار کردن راه نفوذ اقتصاد سرمايهداري تدوين شده بود. قانون حمايت خانواده به منظور آزاد کردن نيروي ارزان کار زن بود تا نيازهاي جامعهاي با اقتصاد سرمايهداري را در صنايع مونتاژ و وابسته تأمين کند. از طرف ديگر، قوانين حمايت از خانواده که با شعار حقوق زن تدوين شد، بر بسياري از جنبههاي زندگي زنان ضربه زد و آنان را از مسير واقعي خود منحرف ساخت. در واقع با تشکيل شوراي عالي زنان و سازمان زنان ايران، جمعيتهاي مختلف زير نظر اين دو سازمان با توالي زماني متفاوت، تحت تأثير سياستهاي هماهنگسازي حکومت قرار گرفتند و کارآيي لازم را از حرکت زنان گرفتند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. کتابنامه آثار زنان ايران. انتشارات سازمان زنان ايران. آبان 1339.
2. اغلب اين کتابها در بخش اسناد کتابخانه مرکزي دانشگاه تهران وجود دارد.
3. گزارش فعاليتهاي سازمان زنان ايران، سال 1352ـ1351. ص 2.
4. مجموعه گزارشهاي سالهاي 1351ـ1350، 1354ـ1353 و 1349ـ 1348.
138
فعاليتهاي تبليغاتي سازمان زنان 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 