مصاحبه داود اميني با محمّدمهدي عبدخدايي

آيت‏الله کاشاني، با آن تجليل باشکوه، وارد تهران مي‏شود. چندين طاق نصرت برايش مي‏زنند. دکتر مصدق به فرودگاه مهرآباد مي‏رود. فشار جمعيت به اندازه‏اي بوده که حال دکتر مصدق به هم مي‏خورد. نواب صفوي در اين موقعيت به طور مخفي به فرودگاه مي‏رود. طاقهاي نصرتي که براي آيت‏الله کاشاني زده مي‏شود تا آن روز در تهران بيسابقه بوده است. آيت‏الله کاشاني مي‏آيد در تهران جريان مبارزه خودش را حفظ مي‏کند. جناح بازار، مذهبيون، به طور کلّي سرپرستي و رهبريش با آيت‏الله کاشاني است؛ جناح دانشگاهيان و سياسيون با دکتر مصدق است. نواب صفوي هم که بازوي اجرايي اين جريان قرار مي‏گيرد. دکتر مصدق در کميسيون نفت شرکت مي‏کند، رئيس کميسيون نفت مي‏شود. سال 1328 تمام مي‏شود. دولتها يکي پس از ديگري مي‏آيند و سقوط مي‏کنند و هيچ‏کدام نمي‏توانند مسئله نفت را مطرح کنند. مسئله ملّي شدن نفت در سال 1329 مطرح مي‏شود. نمايندگان جبهه ملّي، آيت‏الله کاشاني و فدائيان اسلام از ملّي شدن نفت در سراسر ايران حمايت مي‏کنند. جناح چپ جمعيت مليّون مبارزه با شرکتهاي استعماري نفت جنوب در ايران ــ که روزنامه‏اي داشته به نام روزنامه شهباز که سردبير آن رحيم رهبر بوده ــ شعار ملّي شدن نفت جنوب را مي‏دادند. متأسفانه آنها ملّي شدن نفت در سراسر ايران را شعار نمي‏دادند. خانه صلح، به سرپرستي احمد لنکراني نيز شعار ملّي شدن نفت جنوب را مي‏داد. جمعيت آزادي ايران، به سرپرستي مصطفي لنکراني هم شعار ملّي شدن نفت جنوب را مي‏داد. به‏طور کلّي، روزنامه‏هاي چپ: به سوي آينده، مصلحت، رگبار امروز، شهباز و جوانان شعار ملّي شدن نفت جنوب را مي‏دادند.

به هر جهت، چنين نبود که حزب توده هم قدرتي نداشته باشد. حزب توده کارگران راه‏آهن را داشت، کارگران سيلو را داشت، در تهران کارگران شرکت نفت را داشت. حوزه‏هاي حزبي آنها چنان قوي بود که، به قول دکتر علي اميني، بعد از مشروطيت حزبي به سازماندهي حزب توده در ايران به وجود نيامده بود. آنها شعار ملّي شدن نفت جنوب را مي‏دادند. اين طرف قضيه در سال 1329 فدائيان اسلام، حزب ايران، حزب پان‏ايرانيسم، احزابي که خودشان را ملّي مي‏دانستند و احزاب مذهبي شعار ملّي شدن نفت در سراسر کشور را مي‏دادند. مبارزه در داخل مجلس، از نظر سياسي، برعهده دکتر مصدق بود؛ رهبري مبارزه مردمي با آيت‏الله کاشاني بود و آنجا که نياز به بازوان اجرايي داشتند، از فدائيان اسلام کمک مي‏گرفتند؛ مثلاً، حتّي يک شب که مي‏خواستند به روزنامه شاهد حمله کنند يا به روزنامه باختر امروز حمله کنند، فدائيان اسلام مي‏رفتند از اين روزنامه‏ها حفاظت مي‏کردند.