اين انجمن، اصليترين نهاد و مهمترين ارگان سياسي شهر و بيانگر پديدهها و تحقق بخش آرمانهاي جنبش مشروطيت اصفهان بود؛ لذا چنانچه اين نهاد در دست افرادي فاقد صلاحيت و بيتعهد يا سادهانديش و ضعيف ميافتاد، نهايتا انحرافي که در بعضي شهرهاي ديگر به جنبش عدالتخانه و مشروطيت اصيل وارد آوردند در اينجا نيز به روند جنبش و اهداف آن در اصفهان وارد ميکردند. ولي حاج آقا نوراللّه با هوشياري توانست دست اشخاص فاقد صلاحيت و نيز مدعي سرسخت و دشمن اصلي يعني شاهزاده مسعود ميرزا (ظلالسلطان) را از اين نهاد مهم کوتاه و خود و همفکرانش که برجستهترين چهرة آن مرحوم سيد حسن مدرس بودند، کنترل آن را بهدست گيرند. براي بررسي روند مشروطيت در اصفهان (که بختياري و نقاط وسيعي از مرکز و جنوب ايران را نيز شامل ميشد) ميتوان به بررسي مذاکرات انجمن مقدس ملي اصفهان به رهبري حاج آقا نوراللّه پرداخت. اين مهم ميتواند نکات تاريک تاريخ مشروطيت، روشن نمايد.
در اين مذاکرات به حوادث مهم آن دوره و در کنار آن به تلگرافهاو مکاتبههاي زيادي چه از مجلس در تهران و چه از انجمنها و شخصيتها و مردم ساير بلاد برميخوريم که مسايل و مشکلات خود را با اين انجمن و شخص اول آن در ميان نهاده و بعضي اوقات تقاضاي همراهي و کمک ميکردهاند. و از طرفي با بررسي اين فرازها که در حقيقت از فرازهاي زيبا و اصيل تاريخ مشروطيت ايران است به بسياري از جريانات انحرافي و روند خيانت و التقاط در مشروطيت ايران نيز واقف ميشويم.
مذاکرات انجمن مقدس ملي اصفهان نشان از آن دارد که مردمي تحت ستم و خسته و منزجر از استبداد و استعمار، انقلاب کرده و ميخواهند در محيطي با برادري و برابري و آزاد با انتخاب خودشان و به رهبري چهرة محبوب و شناخته شدة روحاني و مجتهد باسابقه و خوشفکر شهرشان، سرنوشت خود را به دست گرفته، مشکلات و مصايب را به دور از اعمال قدرتهاي خارجي حل کرده؛ و در جامعهاي برپايه عدل و براساس احکام اسلام زندگي کنند. مذاکرات اين انجمن و روند مردمي آن، تبادل افکار و دستورالعملها و تلاش و کوشش رهبر و اعضاي انجمن همه حاکي از صحت مطالب ياد شده است. اين انجمن بين سالهاي 1324 تا 1326 قمري از بعد از مهاجرت قم تا قبل از به توپ بستن مجلس شوراي ملي تشکيل شده و اين زماني است که مرحوم حاج آقا نوراللّه گردانندة اصلي و مهم مشروطيت در آن نواحي مهم و حساس بوده است.
انتخاب حاج آقا نورالله به رياست انجمن
اطلاعيهايست از انجمن ايالتي و ولايتي اصفهان در جريده اصفهان که انتخاب ثقهًْ‌الاسلام حاج آقانورالله را به رياست انجمن جليله به اطلاع عموم ميرساند بعلاوه اينکه درخصوص چهره و شخصيت مؤثر و با نفوذ ثقهًْ‌الاسلام صحبت کرده و وجود ايشان را مؤثر و پيشگام در همة امور ذکر کرده و اقدامات ايشان را ميستايد فعاليت و پيشگامي اصفهان را در عرصههاي مختلف از برکت و تأثير وجود ايشان ميداند. متن اطلاعيه به شرح ذيل است:
از آنجا که انجمن ايالات و ولايات بايستي بر وفق نظامنامه و قواعد عامه باشد تا بتواند کما هو حقه مملکت از آن استفاده نمايد و يک عمده نقص انجمن اين ولايت (اصفهان) عدم تشخيص رئيس آن بود. بناء عليه حضرت مستطاب قبله الانام آقاي ثقهًْ‌الاسلام حاج آقا نورالله مدظله که دائما در ترويج احکام شرع و تعميم و تحکيم قوانين مجلس مقدس که معنا آنهم عين شرع است توجه تمام دارند به انتخاب اکثريت آراء به رياست انجمن ولايت و جناب مستطاب حاج آقا محمدحسن ملاذالاسلام حسباللياقه به نيابت منتخب شدهاند اگرچه همواره در اين شهر شهير آثار ترقي و تمدن و اشعة روشني و تنوزي تابش و نمايش کند از تأثير انوار ذات با برکات حضرت مستطاب آقاي ثقهًْ‌الاسلام حاج آقا نورالله دامت برکاته است، معهذا اميدواريم نظر بر اين وظيفه عمده که بنا بر آرزو و خواهش عموم مؤخرا بر ذمة عاليهشان وارد آمده است زايدا علي ماسبق به جمهور امور اين ولايت از مراکز و توابع که همه از يکديگر گسيخته و هرکدام از آن يکي بدتر باشيده و ريخته است، ديده دوربين و نظر حقبين بيندازند و به رفع اهمال و اصلاح احوال بپردازند و عندلله و الرسول خود را مأجور و خداي نخواسته در غير آن مسئول بدانند زيرا بحمدالله مسلک منع و مقام رفيع ايشان امنع و ارفع و بينياز و مستغني از اين است که از حاکم و عامل و رئيس و مرئوس و آمر و مأمور و متعدي و جابر ملاحظه نمايند و نعوذبالله جانب حق را فرو گذارند و به همين جهت بايد مطمئن بود که انجمن نبيلة اين ولايت جليله سرمشق و محل غبطة انجمنهاي شريفه ساير ولايات و ايالات و براي اهالي اينجا باعث انواع سعادت باشد.
* مطالب در جريده اصفهان سال اول شماره (18) به تاريخ 11 شهر رمضان 1325 قمري در ص 1-2 منتشر شده است.
138
تشکيل انجمن مقدس ملي اصفهان 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 