فاطمه معزي

سپهبد فرج‏الله آق‏اولي، فرزند امان‏الله خان نصيرخاقان طبيب، در سال 1267 در اصفهان متولد شد. دورة ابتدايي را در مدرسة ادب طي كرد و پس از آن به آموختن زبان انگليسي روي آورد و به معلمي پرداخت. او براي ادامة تحصيل به مدرسة ژاندارمري رفت و با درجة سلطاني فار‏غ‏التحصيل شد و به استخدام ژاندارمري خزانه درآمد. اين واحد ژاندارمري توسط مستشار ماليه مورگان شوستر ايجاد شده بود و با خروج او از ايران منحل شد. با انحلال اين واحد، نيروهاي آن در سال 1290 ش به ژاندارمري دولتي پيوستند. آق‏اولي در ژاندارمري به فرماندهي گردان قزوين، گردان تهران و رياست اجرائيات ژاندارمري منصوب شد و در سال 1299 نيز فرماندهي گردان مستقل مازندران جهت سركوبي خوانين محلي به او واگذار شد. پس از كودتاي سوم اسفند 1299، تغييراتي در ساختار ارتش به وجود آمد. لشكرهاي پنجگانه تشكيل شد و ياور فرج‏الله خان آق‏اولي در سال 1300ش به ارتش منتقل شد و با درجة نايب سرهنگي به رياست اركان حربي لشكر غرب ارتقا يافت.

پس از تصويب قانون نظام وظيفة اجباري در سال 1305ش از سوي رضاخان سردار سپه به رياست اين اداره منصوب شد و با توسل به زور و نظامي‏گري به اجراي اين طرح موفق شد. در سال 1307 ش از سوي رضاشاه با درجة سرتيپي به حكومت خوزستان منصوب شد اين انتصاب، پس از سركوب و دستگيري شيخ خزعل صورت گرفت و انتخاب يك نظامي براي حكومت بر خوزستان در راستاي سركوب هر حركتي ديگر و نمايش قدرت بود. آق‏اولي در بدو ورود خود به خوزستان بر نظامي‏گري حكومت خود تاكيد كرد، او به مدت سه سال در اين منطقه حاكم بود ولي محبوبيتش در نزد شاه چندان دير نپاييد. و از سوي وي متهم به همكاري با ايلات و عشاير سركش شد. به همين دليل در سال 1310 با درجة سرتيپي به بازنشستگي اجباري تن در داد. او در همين سال به رياست ادارة كل آمار و ثبت احوال منصوب شد و تا شهريور 1320 در اين پست ابقاء بود. با تبعيد رضاخان بار ديگر افسران بازنشسته در ارتش  به كار گرفته شدند و آق‏اولي در آذر ماه 1320 به فرماندهي ژاندارمري كل كشور برگزيده و به درجة سرلشكري ارتقا يافت.

در سال 1322 عده‏اي از افسران به جرم همكاري با آلمانها توسط متفقين دستگير شدند. سرلشكر فرج‏الله آق‏اولي نيز در ليست دستگيرشدگان بود كه به مدت يك سال و نيم در اراك محبوس بود. پس از آزادي، در سال 1324 براي مدتي كوتاه به رياست دادرسي ارتش منصوب شد و در پي اختلافات سرلشكر رزم‏آرا و سرلشكر حسن ارفع كه هر كدام به نوبت چندي به رياست ستاد ارتش منصوب مي‏شدند او براي اين پست انتخاب شد ولي در اين پست نيز چندان باقي نماند و بار ديگر رقابت رزم‏آرا و ارفع براي رياست ستاد ارتش آغاز شد و آق‏اولي مجدداً رياست دادرسي ارتش را برعهده گرفت.

سرلشكر فرج‏الله آق‏اولي در خرداد 1324 در دولت قوام به وزارت كشور منصوب شد، ولي به علت برقراري حكومت نظامي از سوي دولت قوام، سپهبد اميراحمدي وزير جنگ و وزير كشور سرلشكر آق‏اولي استعفا دادند. ولي در دي ماه همان سال در دولت حكيمي بار ديگر به وزارت كشور منصوب شد و اين آخرين پست دولتي مهم او محسوب مي‏شد.

سپهبد آق‏اولي از سال 1327 تا 1352 رياست بانك سپه را برعهده داشت و از ديگر مشاغل وي بايد به رياست انجمن آثار ملي اشاره كرد. او در سال 1353 در تهران درگذشت. از وي نزديك به 70 برگ سند در مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران موجود است.