زهرا عباسي
عزيزالله ضرغامي (۱۲۶۳- ۱۳۵۷ تهران) از امراء مورد توجه رضاشاه و مدتها رئيس ستاد ارتش در آن دوره بود. پدرش "حسين پاشاخان ضرغام‌السلطنه شقاقي " از سران ايل شقاقي بود. در جواني وارد مدرسه قزاقخانه شد و درجه افسري گرفت. تا درجه سرواني در قزاقخانه اشتغال داشت. بعد به ژاندارمري منتقل شد و چند سمت از قبيل رياست ژاندارمري قزوين زنجان و سلطان‌آباد با او بود. در چند زد و خورد هم شرکت داشت و سرانجام درجه سرهنگ اولي گرفت. 1
عزيزالله‌خان در تشکيل قشون متحدالشکل همچنان در ژاندارمري بود و سمت وي فرماندهي فوج شماره يک تهران مستقر در يوسف‌آباد بود. در سال 1300براي سرکوبي "کلنل پسيان" به‌اتفاق "سرتيپ مدحت" و "سالارنظام" به سمت خراسان حرکت کردندکه درسبزوار جلوي آنهاگرفته شد. ولي ضرغامي براي زيارت امام هشتم اجازه سفر به مشهد گرفت. درهمان سال کميسيون هيئت مشورتي نظام اعلام شد که يازده نفر عضويت آن راداشتند که يکي ازآنها سرهنگ عزيزالله‌خان بود. 2
مطابق حکم سردارسپه وزير جنگ به محض تشکيل قشون متحدالشکل سرهنگ عزيزالله خان به رياست کل مدارس قشون منصوب و به فوريت کليه مدارس نظامي را متحدالشکل نمود و در عمارت مسعوديه جاي داد. 3
قريب دو سال در اين سمت انجام وظيفه کرد و بعد رياست اداره مباشرت قشون به او واگذار گرديد. پس از چندي فرمانده تيپ مکران و بلوچستان شد و در همين سمت در سال 1307 درجه سرتيپي گرفت. در سال 1309(ه.ش) به رياست اداره کل امنيه مملکتي منصوب شد و براي توسعه اين سازمان اقداماتي به عمل آورد چند مدرسه و آموزشگاه بنياد نهاد. در سال 1312 (هـ.ش) هفت نفر از سرتيپهاي قشون به درجه سرلشگري ارتقا پيدا کردند؛ از جمله سرتيپ عزيزالله خان ضرغامي بود و در سال 1313 (هـ.ش) به رياست ارکان حزب قشون که بعدها ستاد ارتش نام گرفت مستقر شد و تا پايان سلطنت رضاشاه در اين سمت بود. (او از کساني بود که در ارتش نوين به موفقيتهاي چشمگيري رسيد) پس از کناره‌گيري رضاشاه از سلطنت، ضرغامي از ستاد ارتش برکنار شد و به فرماندهي دانشکده افسري منصوب شد، که چند روزي در اين سمت بود که بازنشسته شد. در سال 1328 که مجلس سنا تشکيل شد، وي در اولين دوره مجلس سنا سناتور شد و يک دوره در مجلس بود. 4
وي يکي از افسران شاخص و مورد توجه رضاشاه بود به اندازه‌اي در شاه نفوذ پيدا کرده بود که امور ارتش با نظر او حل و فصل مي‌شد. ظاهراً در دوران ستاد او که دوران اوج ديکتاتوري بود ارتش توسعه بسياري يافت، تدريجا هيجده لشکر در نقاط مختلف تشکيل شد. در شهريور 20 که قواي سه‌گانه به کشور حمله کردند، ضرغامي فوراً به تشکيل ستاد جنگي پرداخت و خود در رأس آن قرار گرفت و اعلاميه‌اي دادند اما کارشان از يک اعلاميه فراتر نرفت. به يکباره کليه سربازان را در شهرها و دهات رها کردند. سربازان روزها گرسنه و تشنه در بيابانها با مرگ دست به گريبان بودند تا خود را به زادگاهشان رساندند. 5
رضاخان او و سرلشکر احمد نخجوان کفيل وزارت جنگ را در اتاق زنداني کرد اما آنها جزء معدود کساني بودند که بخشيده شدند. 6 او زماني که با سوئديها در ژاندارمري خدمت کرد زبان فرانسه را در حد رفع و رجوع امور فرا گرفت. ضرغامي به اهل علم و روحانيت احترام مي‌گذاشت. وي در سال 57 در سن 94 سالگي درگذشت و در "امامزاده عبدالله" تهران به خاک سپرده شد. 7
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. باقر عاقلي، شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران. تهران، گفتار، ج 2، ص950 .
2. باقر عاقلي، خاندانهاي حکومتگر ايران، تهران، نامک، ص 498 .
3. استفاني کرونين، ارتش و حکومت پهلوي، مترجم غلامرضا بابايي، تهران، خجسته، 1377، ص 470 .
4. خاندانهاي حکومتگر ايران، ص 498-500 .
5. شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران، ص 950-951 .
6. مسعود بهنود، نخست‌وزيران ايران، تهران، جاويدان، 1374، ص 172 .
7. خاندانهاي حکومتگر ايران، ص 500 .
137
سرلشکر عزيزالله ضرغامي 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 