شماره يازدهم


 

 

مردي براي تمام فصول

 

جلال فرهمند


هر چند در دورة معاصر ايران آدمهاي معروف به ابوالمشاغل زياد هستند ولي شايد هيچ كدام به پاي ابوالمشاغلگي احمدقوام ‏السلطنه يا دبير حضور يا وزير حضور و يا جناب اشرف نرسند. مردي كه از دوران جواني تا كهولت مصدر امور بسياري بود و سالها عنوان اول روزنامه‏هاي ايران بود.

 

ناصرالدين شاه و نفر دوم سمت چپ احمد قوام


مشاغل وي را با هم مرور مي‏كنيم:

 

در يك دوره چهل ساله: سيزده بار وزير داخله، چهار بار وزير امور خارجه، چهار نوبت وزير ماليه، دو بار وزير جنگ و يك بار وزير عدليه

 

ميرزا احمدخان قوام‏السلطنه نفر سمت راست

احمد قوام‏السلطنه رئيس‏الوزراء به اتفاق احمدشاه، محمدحسن ميرزا و رضاخان سردار سپه

 

و در يك دوره ديگر يعني حدود سي سال بعد: پنج بار به نخست‏وزيري رسيد و ده كابينه معرفي كرد و سه سال فرماندار كل خراسان و سيستان بود و دو دوره يعني چهارم و پنجم به وكالت مجلس شوراي ملي رسيد. وي در سال 1252 شمسي برابر با 1290ق در تهران به دنيا آمد. پدرش ميرزاابراهيم معتمدالسلطنه بود. خاندان وي از دورة كريمخان زند در امور حكومتي دستي بر آتش داشتند. مادرش نيز طاووس خانم دختر ميرزا محمدخان مجدالملك سينکي بود. وي يك برادر تني به نام حسن داشت كه همان وثوق‏الدوله معروف است كه به خالق قرارداد 1919 موسوم شد.

 

علي امين‏الدوله صدراعظم مظفرالدينشاه و عده‏اي از درباريان. احمد قوام رئيس دفتر وي نفر دوم سمت چپ

 

به هر حال با توجه به درباري بودن خاندان وي، ورود او به كارهاي حكومتي چندان دور از انتظار نيست. او در مدت تحصيل زيرنظر دايي خود ميرزاعلي خان امين‏الدوله تربيت يافت. از برجسته‏ترين هنرهاي وي در اين دوره خوشنويسي است كه بعدها همين خوشنويسي و زبان‏داني وي موجب ورود به كارهاي مهم گرديد و حتي فرمان مشروطيت و خط خوش آن يادگاري از قوام‏السلطنه است.  

 

اولين شغل وي تحرير نامه‏ها و فرامين صادره از سوي ناصرالدين شاه بود. همزمان لقب “دبيرحضوري“ به وي اعطا شد. در اين زمان وي نوزده ساله بود. وي پيشرفت خود را در دوره مظفري نيز ادامه داد و رئيس دفتر مخصوص وي گرديد و لقب مهم “وزير حضوري“ را به خود اختصاص داد. چند ماه پيش از صدور فرمان مشروطه نريمان‏خان قوام‏السلطنه سفير ايران در اطريش درگذشت و ميرزااحمدخان وزيرحضور با پيش‏كشي 5 هزار اشرفي به مظفرالدين شاه لقب “قوام‏السلطنه“ را از آن خود كرد.

 

احمد قوام وزير ماليه كابينه علاءالسلطنه در ميان كاركنان وزارت ماليه


تا كودتاي سوم حوت وي مصدر امور بسياري بود و در كابينه‏هاي مختلفي حضور داشت و زمان كودتا در خراسان فرمانفرماي آن ايالت مهم بود.

 

احمد قوام همراه با برادرش حسن وثوق‏الدوله به اتفاق عده‏اي از مقامات ايراني و خارجي

احمد قوام همره با برادرش حسن وثوق‏الدوله رئيس‏الوزراء به هنگام بازديد از يك بيمارستان دولتي


 

ظهور سيدضياء مصادف با زنداني شدن قوام بود و سرنگوني وي همزمان با طلوع ستاره اقبال قوام‏السلطنه در ايران شد. كل دوره‏هاي صدارت قوام با جار وجنجال و شلوغي و تظاهرات همراه بود و هيچ كدام از كار بركنار شدنهايش بدون جنجال پايان نپذيرفت. سه بار پس از بركناري از صدارت اموالش غارت يا مصادره شد و ميليونها تومان پول به قيمت آن زمان از كفش رفت ولي ظاهراً املاك لشت نشاء آنقدر درآمد داشت كه سريعاً آن را جبران كند.

 

احمد قوام

احمد قوام در مسافرت


آخرين نخست‏وزيري قوام، آخرين كار وي نيز بود و به زباني ديگر آخرين اشتباه سياسي قوام‏السلطنه. 26 تير 1331 مجلس به وي راي اعتماد داد و روز 27 تير اعلاميه معروف " كشتيبان را سياستي دگر آمد " از راديو قرائت كرد. حكومت 5 روزه قوام در سي تير همان سال با تظاهرات گسترده مردم و كشت و كشتار زياد سرنگون شد و براي بار سوم و آخر اموال وي توقيف شد. در سال 1334 در حالي كه قوام 82 ساله بود پس از سالها تلاش سياسي پرهياهو در تهران درگذشت.

 

 يادگار به جناب آقاي دكتر علي اميني 12 مهر 1325

اشرف پهلوي و احمد قوام

 

در اين شماره ماهنامه بهارستان تعدادي از عكسهاي قوام‏السلطنه از دوره قاجار و پهلوي انتخاب شده‏اند كه با هم مي بينيم:

 

احمد قوام در سالهاي پايان عمر

احمد قوام نخست‏وزير به اتفاق عده‏اي از اعضاي هيئت اعزامي ايران به شوروي

 (1324)


احمد قوام نخست‏وزير به اتفاق اعضاي كابينه خود (1325)

از چپ: محمدحسين فيروز، احمد اميراحمدي، مظفر فيروز، انوشيروان سپهبدي، احمد قوام، فريدون كشاورز، اللهيار صالح، ايرج اسكندري، عبدالحسين هژير، منوچهر اقبال، مرتضي يزدي، شمس‏الدين اميرعلايي

 

احمد قوام نخست‏وزير  1324


احمد قوام نخست‏وزير به اتفاق چند تن از اعضاي كابينه

احمد قوام نخست‏وزير به اتفاق اعضاي كابينه خود

 

احمد قوام در مجلس شوراي ملي

.
 







 










 
 
www.iichs.org