موسسه
مطالعات تاريخ معاصر ايران WWW.IICHS.ORG
» حومه طهران (1)
جلال فرهمند
farahmand@www.iichs.org
هر شهري را حومهاي است و ابرشهري چون تهران را ابرشهر حومهاي. چهار طرف جغرافيايي تهران بنگريم خود شهري است، از شمال به شميران و از جنوب به ري، از غرب و شرق نيز به شهركهاي حاشيهاي دور و نزديكي چون كرج و كن و سولقان و .... اما اين ابرشهر و حومه آن كه خود جزو شهر تهران شده اند صدوپنجاه سال پيش چنين نبود حومهاش در اقصي نقاط آن به شميران و شهرري يا همان شاه عبدالعظيم خودمان منتهي ميشد. جنوب آن زيارتي بود و شمالش سياحتي. آب و هواي نامرغوب شهر و بيماريهاي موجود درآن به علت عدم رعايت بهداشت و سرازير شدن فاضلاب و انباشت زباله و ازدياد حشرات و جانوران موذي مردم را به حركت و ييلاق و قشلاق وادار ميكرد.
در آن زمان طهران كاملاَ از حومهاش تفكيك شده بود و رفتن به حومه در واقع سفري بود طولاني با وسايل ابتدايي آن زمان. برج و باروي طهران حدفاصل شهر و حومه بود. هنگامي كه ناصرالدين شاه شهر را در تنگنا ديد. حصار قديمي شاه طهماسبي را تخريب كرد و حصار ناصري را برپا ساخت. شهر به دارالخلافه معروف گشت و گل سرسبد ايران شد. دوازده دروازه زيبا اطراف آن ساختند. باغهاي بسيار از حومه شهر به داخل برج و بارو راه يافت و تبديل به خانه و خيابان و كوچه گشت. ولي هنوز طهران محصور در ديوار بود و حومه نيز هنوز ييلاق.
يكي از اين مناطق ييلاقي شميران بود. در متون قديمي از اين منطقه به قلعه شميران نام بردهاند. كسروي ريشه لغوي اين منطقه را چنين ميداند : « ران» به معني جايگاه و سرزمين است، و « سمي» يا « شمي» به معناي سرد است و لذا شميران به معناي جاي سرد يا سردسير است و خلاصه اينكه « شميران تهران» سرديش را همه ميدانيم و تابستانگاه تهرانيان باشد.
نكتهاي كه بر مطلب بالا ميتوان افزود اين است كه اين اسم به حالت جمع و به صورت شميرانات كه امروزه مصطلح شده است، غلط است زيرا شميران نام عمومي اين منطقه است كه داراي چندين روستاست و از ميان آن سي روستا در كوهستان قرار دارند و هواي هفده قريه كاملاَ سردسيري است.
گل سرسبد اين منطقه، روستاي تجريش و امامزاده صالح بود كه با آن درخت چنار عظيمش زيارتگاه و تفرجگاه بسياري از مردم تهران بود.
بزرگ و بزرگ شدن تهران باز هم ديوارها و حصارها را برنميتافت با بيرحمي حصارها و دروازههاي زيباي آن تخريب شد، باغها زمين و زمين ساختمان شد و تجريش و بسياري از روستاهاي شميران به تهران ملحق شد. اين اسامي جزو محلهها و خيابانهاي تهران شده و به گوش آشناست : دربند، حصارك، دارآباد، جمارا
در چند شماره از بهارستان، عكسهاي منطقه شمال طهران و گوشههاي ديگري از حومه اين شهر كه در بيش از يكصد و بيست سال پيش گرفته شده در معرض ديد بينندگان قرار ميگيرد.
10813-3 جاده شميران و وسايل نقليه آن 10733-3 دروازه يوسفآباد يكي از دروازههايي كه به حومه شمالي طهران راه داشت 10810-3 ايضاَ همان جاده است 10761-3 دورنمايي از البرز و كوههاي پربرف آن از ديدگاه طهران 10698-3 دورنمايي از كوههاي دامنه البرز
10805-3 زناني در كوچه باغهاي شميران 10732-3 نگاهي از كوه به دشت 10693-3 سفر يك زن انگليسي به سوي شميران 10803-3 قارچ سنگي در كوه 10809-3 روستايي ايراني و راههاي آن
))
))
))
))
))
))
))
))
))
))
))
))
____________________________
منابع:
تاريخ اجتماعي و فرهنگي تهران نوشته ناصر تكميل همايون
جغرافياي تاريخي تهران نوشته محسن معتمدي
