موسسه
مطالعات تاريخ
معاصر ايران (نشريه الکترونيکي زنان) WWW.IICHS.ORG
معرفي رساله خطي
مجمع الاحاديث تأليف سلطان خانم دختر آزادخان نايب چاپارخانه يزد كه در تاريخ 24 ذيحجه 1293هـ. ق تأليف و به ناصرالدين شاه اهدا شده است. اين رساله به صورت سؤال به توضيح برخي از احكام اسلامي و احاديث و روايات معصومين به خصوص براي اطفال و نوآموزان پرداخته است.
رساله با خط نستعليق خوش، با جوهر سياه و قرمز به صورت مرتب نگاشته شده است.
اين رساله به دليل آن كه از معدود كتبي است كه خانمي اهل علم و نظر در دوره قاجار به نوشتن موضوع مورد علاقه خود همت گماشته و سپس آن را به ناصرالدين شاه تقديم كرده است، از اهميتي خاص برخوردار است.
ابتداي رساله: "بسم الله الرحمن الرحيم و به نستعين اي خداي بخشنده و پاينده
با كدام زبان شكر تو گويم و پذيراي سپاس تو گردم كه با بضاعت مزجات و استطاعت اندك بر آرزوي خويش دست يافتم و سير شناختن خدا و رسولش و دوازده امام صلوة الله را بردم.
اي خداي بنده‌نواز از تو خواهنده‌ام كه اين عنايت از من بازنگيري و درين خواهندگي موفق بداري. ...
ادامه مقدمه، سراسر مدح خدا و رسول و ائمه معصوم است. در انتها به مدح ناصرالدين شاه با الفاظ و عبارات معمول در زمان خود مي‌پردازد و آنگاه توضيح مي‌دهد: "... اكنون به فال نيك تربيت فصول محض خواندن درس اطفال است." طرح سؤالات تقريبا در خارج سطور متن است و با رنگ قرمز كه جواب آن با رنگ مشكي نوشته شده است.
به طور مثال: [سؤال] حديث در بيان هفت عالم است.
[داخل متن] سؤال جماعتي از مجتهدين اماميه اثني عشريه كه قائل به هفت عالم مي‌باشند. مراد از هفت عالم كدام است جواب درين مطلب آنچه را صريح نموده‌اند اول از هفت عالم كه خدا خلق فرموده است عالم عاقل است كه ... .
و برخي مطالب ديگر كه با همان شيوه سؤال و جواب طرح شده است.
از جمله سؤالات و توضيحات:
حديث در بيان معجزات علم
حديث در بيان اصول دين در قرآن خبر فرموده است
حديث در بيان اعتقادات يهود
حديث در بيان پيغمبران صاحب شريعت
حديث در بيان علم پيغمبران و امامان
حديث در بيان امورات امامان بعد از خاتم
حديث در بيان شهادت امام (ع)
حديث در بيان اسم اعظم
حديث در بيان معجزات پيغمبر و امامان
و در انتهاي رساله چنين آمده است: "... اين كمينه بدانچه بر [اقتضاء] رفته‌ام شايد كه اين كمينه را به دعاي خير شاد كنند باشد كه بر مسالك و مهالك آن جهان سهل و آسان گذرم اللهم اغفرالمؤمنين من 24 ذي‌الحجة الحرام سنه 1293".
در پشت جلد كتاب مطلبي نوشته و به جلد ضميمه اشاره شده است به اين مضمون: اين رساله شريفه موسوم به مجمع‌الاحاديث است و در اول و آخرش نسبيت و ذكري از صبيه مرحوم آزادخان افغان كه در عهد آقامحمدخان معقور مدعي امر سلطنت ايران بوده، شده است و در مقدمه ديباچه مرحوم مبرور مغفور ميرزا ابوالقاسم قائم‌مقام طاب ثراه كه براي كتابي در علم عروض نوشته‌اند يا ديباچه ديگر آن مرحوم كه براي رساله جهاديه مرحوم مبرور مغفور قائم مقام بزرگ طاب ثراه مرقوم معاني پاره‌اي از احاديث غامضه و در بيان بعضي از عقايد اسلاميه و ذكر معجزات و حالات ائمه اطهار عليهم الصلوة و السلام است و الله اعلم
چاكر علي بن مرحوم مغفور مبرور اسمعيل عماد لشگر آشتياني طيب الله مثواه
