شماره ۵

 

 زن و جامعه

حضور زنان در نهضت تحريم تنباكو

 

 ناصرالدين شاه قاجار به دنبال دادن امتيازات بسيار به دو قدرت رقيب در ايران، امتياز خريد و فروش تنباكو در ايران را به تمامي به شخصي انگليسي به نام تالبوت و شركت وي موسوم به رژي واگذار مي‌كند. اين امتياز به دليل ارتباط اكثريت افراد جامعه به طور مستقيم با آن، نگراني‌ها و نارضايتي‌هايي را برانگيخت كه با پافشاري حكومت بر ادامه امتياز، مخالفت‌ها عيان‌‌تر و فراگيرتر شد. با حكم و فتواي ميرزاي شيرازي مرجع بزرگ شيعه، مبني بر تحريم استعمال توتون و تنباكو، اين نارضايتي و مخالفت‌ها به تمامي لايه‌هاي اجتماع از مردم عامي تا صاحب منصب و درباري سرايت نمود و به صورت آشكار به كوچه و بازار رسيد. ابراهيم تيموري اعتراض مردم نسبت به اين امتياز و همنوايي با فتواي مجتهد بزرگ را چنين ترسيم مي‌كند:

 

... جمعيت [معترض] تا ظهر به چندين هزار نفر رسيد. نزديك ظهر زنان نيز دسته دسته به منزل ميرزاي آشتياني آمدند و تا وقتي جمعيتشان زياد شد، زنها جلو و مردان از دنبال بطرف قصر سلطنتي روانه گشتند. منظره جمعيت زنان كه با روبنده سفيد و پيچه و چاقچور كه اغلب روسري خود را لجن ماليده، شيون و ناله مي‌كردند و ياعلي و ياحسين مي‌گفتند بسي دلخراش بود. ولوله و جوش و خروش مردم در آن روز غيرقابل توصيف است. زن‌ها وقتي به سبزه ميدان رسيدند بدون معطلي به بازار ريخته بعضي از دكان‌ها را كه هنوز باز بود بستند و اگر كسي از اين دستور سرپيچي مي‌كرد دكانش در معرض غارت و چپاول زن‌ها قرار مي‌گرفت. بعد جمعيت زن و مرد بطرف ميدان ارگ رهسپار شدند. زن‌ها گريه و زاري مي‌كردند و در پيشاپيش مردان حركت مي‌كردند. ^* ...

 

با گسترش و ادامه اعتراضات شاه مجبور به تمكين از فتواي علماء و اعتراض مردم شده؛ امتياز رژي را ملغي نمود.

 

* ابراهيم تيموري. تحريم تنباكو. صص 153-152.

[802-124ط] كاركنان ايراني و انگليسي اداره شاهنشاهي انحصار دخانيات كل ممالك محروسه ايران در مشهد در سال 1309ق

[767-2] آيت‌الله سيد محمدحسن ميرزاي شيرازي صاحب فتواي تحريم تنباكو

[3874-1] مركز انحصار توتون و تنباكوي ايران در تهران

 صفحه اول