حاج اسماعيل رضايي

 

سهيلا عين‌الله‌ زاده

 

حاج اسماعيل رضايي فرزند لطف‌الله متولد 1304 ش در تهران، از دوران نوجواني به شغل بارفروشي در ميدان ميوه و تره بار تهران روي آورد. مقلد امام خميني بود و در رسيدگي به خانواده‌هاي بي سرپرست نهايت تلاش را مي‌نمود. در ساخت مسجدي در محله بيسيم نجف آباد تهران همت گماشت و بسياري از مساجد بر اثر مساعدت و همراهي او فرش شده بود. او يکي از عناصر اصلي پخش اعلاميه‌هاي حضرت امام(ره) در سطح تهران بود و در سازمان دادن هيئتهاي مذهبي در روزهاي تاسوعا و عاشوراي 1342 نقش موثري داشت. وي در سال 1339 به حج مشرف شد. رفاقت او با طيب حاج رضايي – همکار ميداني– قدمتي 20 ساله داشت.¹ از جمله کارهاي عام المنفعه و خدمات بسيار مهم او مي‌توان به احداث حدود 300 خانه دو اتاقه در جنوبي‌ترين نقطه‌هاي تهران جهت اسکان زنان منحرف به منظور ارشاد و هدايت آنان توسط دو تن از خانمهاي بزرگ، تحصيلکرده و وزين و متدين تهران اشاره کرد که پس از حصول اطمينان از اصلاح آنان شرايط ازدواجشان را با عده‌اي از کارگران شهرستاني که در ميدان بار کار مي‌کردند با قول مساعدت نسبت به تأمين مسکن و شغلي مناسب در ميدان با تفکيک سند خانه به تساوي بين زن و مرد فراهم مي‌ساخت.

 

به هنگام تحريم خريد و فروش و مصرف پپسي کولا توسط مراجع تقليد  به علت وابستگي مالک آن به فرقه بهائيت، و صرف بخشي از درآمد آن در راه مبارزه با اعتقادات مذهبي شيعيان يک تظاهرات با شکوه مذهبي بر ضد بهائيها سامان داد. و در بناي مسجد صاحب الزمان(عج) واقع در خيابان آزادي نقش اساسي داشت. ارتباط او در بين روحانيت، عمدتاً با مرحوم لاله زاري بود. او و يارانش شبهاي جمعه با آقاي سيد مهدي لاله‌زاري جلسات بسياري داشتند. ايادي دستگاه، ظاهراً بيش از هر چيز، به علت نقشي که او بر ضد بهائيها در چراغاني و بناي مسجد صاحب الزمان داشت از شخص وي انتقام گرفتند.² پس از قيام 15 خرداد 1342 که رژيم شروع به دستگيري سران بازار و ميدان تره بار نمود، در مرداد همان سال در پاساژ نيمه کاره‌اش واقع در ميدان شوش تهران دستگير شد. سرانجام به جرم رابطه با آيت الله امام خميني(ره)، اقدام عليه امنيت ملي و ايجاد بلوا و تحريک اهالي به جنگ و قتال با سلطنت مشروطه ايران در دادگاه بدوي و تجديد نظر عليرغم اعتراض مردم تهران و اقدام علما و آيت الله بهبهاني به ممانعت از اجراي حکم  در سحرگاه يازدهم آبان 1342 در سن 38 سالگي اعدام شد.³ اعدام وي موجب تأثر شديد حوزه علميه قم شد که براي اولين بار حوزه علميه قم و دروس ديني براي غير روحاني يکپارچه تعطيل شد و اين در حالي بود که ساواک با پخش اين مطلب که «حوزه به خاطر لوطي‌اي عکس العمل نشان نخواهد داد »، سعي در تحقير اين شهيد داشت.

 

 با همه اختناقي که رژيم اعمال کرده بود، در سرتاسر کشور براي تجليل از وي مجالس ختم برپا شد.⁴ و در هفتم شهادت آنان جمعي از مبارزان سرشناس و متدين بازاري و روحاني با عنوان « هيئتهاي مؤتلقه اسلامي» اعلاميه‌‌اي صادر کردند.⁵ حاج اسماعيل رضايي به هنگام اعدام از روحيه‌اي قوي برخوردار بود چنانکه از عکاسان و خبرنگاران خواسته بود که دوربينشان را خوب تنظيم کنند و عکس زيبايي از وي بگيرند. آنها به او مي‌گويند حالا مي‌خواهند تو را اعدام کنند و تو ديگر زنده نيستي که عکس خودت را ببيني. او مي‌خندد و به عکاسها مي‌گويد شما نمي‌فهميد اگر اين عکسها را خوب بگيريد در آخرت به ما نشان مي‌دهند.⁶ در وصيت‌نامه‌اش که شب اعدام تنظيم کرد، اسامي طلبکاران،بدهکاران و بدهي بابت قضاي نماز و روزه‌اش را نوشته بود. متن آن وصيت نامه در روزنامه‌ها چاپ شد. .وصاياي مالي او حدود يک ميليون تومان برآورد مي‌شد که در آن زمان پول هنگفتي بود.⁷

 

__________________________________________

 

1. آزاد مرد شهيد طيب حاج رضايي به روايت اسناد ساواک، تدوين مرکز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسي اسناد تاريخي، 1378، ص 110.

2. «مصاحبه با آقاي حسين شاه حسيني» راجع به: شعبان جعفري و طيب حاج رضايي، گفت و گو از: علي ابوالحسني (منذر)، فصلنامه تخصصي تاريخ معاصر ايران، موسسه مطالعات تاريخ معاصر، شماره 26، سال 7، تابستان 1382: صص 201ـ204، 206ـ207.

3. آزاد مرد شهيد طيب حاج رضايي، ص 110.

4. روح الله حسينيان، سه سال ستيز مرجعيت شيعه (1343ـ 1341)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، 1382، ص 354.

5. مجموعه سخنرانيهاي حضرت امام خميني(س)، تهران:موسسه تنظيم و نشرآثار امام خميني(س)، 1373،ص 131.

6. انقلاب اسلامي به روايت خاطره (از دوران زعامت آيت الله العظمي بروجردي تا قيام 15 خرداد)، گروه تدوين خاطرات و تاريخ شفاهي، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، 1382، ص 171.

7. حسين انصاريان، خاطرات حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ حسين انصاريان، تدوين محمد رضا دهقاني اشکذري، حميد کرمي پور، رحيم نيکبخت، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، 1382، ص 96.