موسسه
مطالعات تاريخ
معاصر ايران (مقالات) WWW.IICHS.ORG
قرارداد اوت 1907م / شهريور 1286 ش
آزيتا لقايي ورود به قرن بيستم با چند واقعة مهم براي ايران همزمان شد. يكي از اين وقايع انعقاد قرارداد 31 اوت 1907م/ 22 رجب 1325ق / 9 شهريور 1286 ميان انگلستان و روسيه است. هدف قرارداد حل اختلاف دو كشور بود و موضوع آن به تقسيم منافع آنها در افغانستان، تبت و ايران اختصاص داشت. تقريباً از اوايل 1901م/ 1319ق سياستمداران انگليسي تلاش كردند روسها را براي حل اختلافاتشان پاي ميز مذاكره بكشند. لنز داون در گفتگو با سفير روسيه در اكتبر 1901م / 1319ق پيشنهاد تقسيم ايران را داد. اما روسيه كه نميخواست در منافعش با انگلستان در ايران سهيم شود با پيشنهاد لنز داون مخالفت كرد. انگلستان براي وادار ساختن روسيه به تقسيم ايران به اقداماتي دست زد. از جمله در 30 ژانويه 1902م/ 20 شوال 1319ق قراردادي با ژاپن منعقد كرد با اتكا به اين قرارداد در 9 فوريه 1904م/ 22 ذيقعده 1321 ق ژاپن به روسيه حمله كرد و اين جنگ به شكست روسيه انجاميد و در بعد داخلي و خارجي تبعات سنگيني براي روسيه داشت. اقدام ديگر انگلستان عقد قراردادي با فرانسه بود كه متحدي ديگر براي خود در اروپا به دست آورد. اعزام سر چارلز هاردينگ به سن پترزبورگ هم براي مهيا كردن زمينههاي قرارداد صورت گرفت. روسيه كه در جنگ از ژاپن شكست خورده و درگير انقلاب داخلي هم شده بود تصميم گرفت براي بازيافت نيروي از دست رفتهاش بعضي از مشكلاتش را حتي به صورت موقت حل كند تا نيروي كافي براي حل معضلات پيش آمده داشته باشد. ازا ين رو سكان وزارت خارجه روسيه در اختيار ايزولسكي قرار داده شد كه خواهان توافق با انگلستان بود. فراخواني اشپاير دشمن سرسخت انگليس از تهران و اعزام هارتويك به جاي وي از جمله اقدامات ايزولسكي براي نشان دادن حسن نيتش به انگلستان بود. به هر حال بعد از سالها مذاكره با انگلستان و روسيه قرارداد معروف 1907 را منعقد كردند. ايرانيان از 1323ق / 1905م در جريان مذاكرات قرار داشتند. روزنامه حبلالمتين تقريباً در هر شماره اخبار مربوط به مذاكرات روسيه و انگلستان را چاپ ميكرد. اما نكته درخور توجه آنكه كسي در ايران به اعتراض جدي و رسمي برنخواست. گرچه مذاكرات قرارداد پيش از مشروطه شروع شده بود اما امضاي قرارداد در دورة مشروطه صورت گرفت. ايرانيان آنچنان سرگرم درگيريهاي داخلي بودند كه مجالي براي پرداختن به موضوع مهمي همچون قرارداد 1907 را نيافتند. جالب آنكه درست در همان روز امضاي قرارداد، در ايران ميرزا علياصغرخان امينالسلطان رئيسالوزرا ترور شد. عينالسلطنه در خاطراتش به وصف اوضاع پس از ترور ميپردازد و مينويسد:
|