عليرضاخان عضدالملك
 

فاطمه معزي

 

عليرضاخان قوانلو قاجار ملقب به عضدالملک فرزند موسي خان و از بستگان مهدعليا در سال 1238ق متولد شد. از کودکي در دربار قاجاريه به غلام بچگي و پيشخدمتي مشغول بود. در سال 1275 زماني که ناصرالدين شاه قصد برکناري ميرزاآقاخان نوري، صدراعظم خود را داشت عليرضاخان به همراه چند تن ديگر از درباريان، ميرزاآقاخان را از اين واقعه آگاه کرد و شاه که متوجه اين حرکت شده بود دستور تنبيه و اخراج وي را از دربار صادر کرد. در اين ميان مهدعليا وساطت کرد و پس از چندي عليرضاخان به دربار بازگشت و در 1278 منصب خوانسالاري نيز برعهده وي نهاده شد. در سال 1284ق که سمت پيشخدمت خاصه را داشت شاه وي را مأمور کرد تا خشتهاي طلاي گنبد امام حسن عسگري را به سامرا حمل کند.  پس از بازگشت از اين مأموريت در 1285 ملقب به عضدالملک شد و به مُهرداري ناصرالدين شاه نيز ارتقا يافت.

 

عضدالملک در سفرهاي عتبات و فرنگستان، شاه را همراهي کرد، در 1288 حکومت مازندران برعهده او قرار گرفت و در 1290 « ايلخان» ايل قاجار شد. از ديگر مناصب وي وزارت عدليه بود که در سال 1304ق به آن منصوب شد، گرچه در اين خصوص موفق نبود. در جريان واقعه تحريم تنباکو ناصرالدين شاه او را به عنوان واسطه خود براي مذاکره با روحانيون انتخاب کرد و به همين دليل چندين بار با ميرزا حسن آشتياني ملاقات کرد و در دوره سلطنت مظفرالدين شاه منصبي نداشت اما سمت ايلخاني وي موجب مي‌شد تا به عنوان ريش سفيد دربار در مواقع حساس وارد عمل شود. چنانچه در دوره مهاجرت صغراي علما، براي صدور فرمان مشروطه از سوي شاه به عنوان واسطه برگزيده شد.

 

 

پس از عزل محمدعلي شاه با توجه به صغر سن احمدشاه در 26 تير 1288ش به نيابت سلطنت وي برگزيده شد.

 

عضدالملک از مخالفان جدي اعدام شيخ فضل‌الله نوري بود و پس از اين واقعه دستور داد تا مراسم تعزيتي براي وي برپا دارند. عليرضاخان عضدالملک يک سال بيشتر در منصب نايب‌السلطنگي برقرار نماند و در شهريور 1289ش / رمضان 1328ق درگذشت.