سيد جواد صدر

 

 

 

آسيه آل احمد

 

سيدجواد صدر فرزند محسن صدرالاشراف در سال 1291ش در تهران متولد شد. وي تحصيلات ابتدائي و متوسطه خود را در تهران و در مدارس اتحاديه، علميه، ادب، اقدسيه و دارالفنون به پايان رسانيد. وي از دانشگاه تهران ليسانس خود را در رشته حقوق اخذ کرد. سپس براي ادامه تحصيل در سال 1314 راهي فرانسه شد و در سال 1318 به دريافت درجه دکتري نايل شد.

 

پس از بازگشت به ايران ابتدا در وزارت کشور مشغول به کار شد و پس از دو سال به استخدام وزارت امور خارجه درآمد. از سال 1324 الي 1326 دبير يکم سرکنسولگري سفارت ايران در فلسطين بود. با روي کار آمدن عبدالحسين هژير در سال 1327 به سمت رياست دفتر نخست‌وزير منصوب شد و اين سمت را در دولتهاي ساعد، منصورالملک و تا اواسط نخست‌وزيري رزم‌آرا حفظ کرد. وي در سال 1329 به رياست اداره دفتر وزارتي وزارت امور خارجه و به فاصله کوتاهي به مديريت کل سهامي وزارت کشور انتخاب گرديد. با شروع انتخابات دوره هفدهم مجلس شوراي ملي در سال 1331 جواد صدر نامزدي خود را از محلات و کمره اعلام کرد و با نماينده پيشين منطقه يعني شهاب‌الدين خسرواني به رقابت برخاست. اما کوششهاي صدر به نتيجه‌اي نرسيد و سرانجام حريف بر صدر پيروز شد.

 

از ديگر مشاغل صدر تا سال 1342، بازرس وزارتي وزارت کار و رئيس اداره عهود و امور حقوقي، عضو هيئت نمايندگي ايران در جلسه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سال 1333، کاردار سفارت ايران در بلگراد، مقام دوم سفارت ايران در مادريد، معاونت پارلماني وزارت کشور، معاون سياسي و پارلماني وزارت امور خارجه، سفير ايران در ژاپن را بايد نام برد.

 

ورود واقعي صدر به صحنه سياست از زماني است که در کانون مترقي که يک تشکل وابسته به آمريکا بود توسط منصور در سال 1339 تاسيس شد و در سال 1342 که منصور کابينه خود را تشکيل داد اکثريت کابينه وي با اعضاي کانون مترقي بود. دکتر صدر نيز در اين کابينه به وزارت کشور و معاونت نخست‌وزير منصوب شد. در سال 1342 منصور دکتر صدر را به عنوان وزير کشور براي خاتمه دادن به تبعيد امام خميني که در قيطريه تهران به سر مي‌برد مأمور کرد. به همين منظور دکتر صدر به ملاقات امام خميني رفته و از طرف دولت به امام ابلاغ کرد به هر نقطه که مايل باشند مي‌توانند بروند. امام نيز پس از چند روز به قم حرکت کردند. از ديگر وقايع مهم دوران وزارت کشوري وي دستگيري و محاکمه سران عشاير فارس و سرکوب اين قيام، آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضي در تهران، تصويب طرح مصونيت قضايي نظاميان آمريکايي و تبعيد مجدد امام به ترکيه، گران شدن بنزين و نفت که منجر به اعتصاب رانندگان شد، که دولت موفق به شکست اعتصاب و سرکوب اعتراض آنان گرديد.

 

 

از اقدامات وي در وزارت کشور، تغييرات عمده در ساختار اين وزارتخانه بود. او ادارات شش‌گانه استانها را منحل کرد و وزارت کشور را به 5 قسم تقسيم نمود. با ترور منصور و روي کار آمدن اميرعباس هويدا وزارت کشور براي مدت کوتاهي برعهده صدر نهاد شد و در دولت بعدي هويدا تا سال 1347 وزير دادگستري بود.

 

جواد صدر پس از عضويت در کانون مترقي به حزب ايران نوين پيوست او همچنين فراماسونر و عضو لژ فروغي بود. پس از انقلاب اسلامي وي دو بار زنداني شد. پس از مدتي آزاد گشت و در تابستان 1379 بر اثر بيماري سرطان در تهران درگذشت.

 

مجموعه اسنادي که از وي در مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران به جاي مانده حدود 40 برگ سند مي‌باشد. بخشي از آن دفترچه‌اي است که در آن به ذکر خاطراتي چند از صادق هدايت پرداخته، تعداد قابل توجهي نيز عکس در آرشيو اين مؤسسه موجود مي‌باشد. همچنين بخش تاريخ شفاهي مؤسسه چند جلسه با دکتر صدر مصاحبه داشته که نوارهاي صوتي و تصويري آن موجود مي‌باشد.