سپهبد نادر باتمانقليچ

فاطمه معزي

 

سپهبد نادر باتمانقليچ در سال 1282 متولد شد، تحصيلات نظامي خود را در دانشكده افسري تهران به پايان برد و براي ادامة تحصيل راهي سوئيس شد. با بازگشت به كشور در ارتش به مناصبي چون فرماندهي تيپ اردبيل، رياست باربري تسليحات ارتش و رياست تربيت بدني دست يافت. باتمانقليچ از جمله افسراني بود كه با استقرار متفقين در ايران پس از شهريور 1320 به علت گرايشات آلماني دستگير و مدتي در اراك بازداشت شد. باتمانقليچ در سال 1332 با  درجه سرلشكري به مخالفان دولت دكتر مصدق پيوست و بنابه توصيه سرهنگ اخوي به سرهنگ فرزانگان، گرداننده اصلي نظاميان با وي مرتبط شد. گرچه اخوي در عين حال باتمانقليچ را فاقد شهامت كافي معرفي كرد اما نگراني وي از قدرت گرفتن حزب توده يكي از عواملي بود كه باعث پيوستن وي به اين گروه شد. سرهنگ اخوي در ديدار با سرهنگ كارول امريكايي از باتمانقليچ حمايت كرد و در ملاقات اخوي با زاهدي قرار بر اين شد كه باتمانقليچ رياست ستاد ارتش را برعهده گيرد. پس از تثبيت نقش وي در عمليات كودتا، او در جلسات كودتاگران شركت كرد و حتي يكي از اين جلسات در باغ وي در كرج برگزار شد.

 

 

پس از آنكه نصيري حكم نخست‌وزيري زاهدي را به وي داد، باتمانقليچ از سوي نخست‌وزير جديد به رياست ستاد ارتش منصوب شد و به همراه مصطفي مقدم در نيمه شب 24 مرداد راهي ستاد ارتش شدند تا حكم عزل سرلشكر رياحي را به وي ابلاغ كنند و باتمانقليچ در ستاد ارتش مستقر شود. آنان در ميان راه بودند كه متوجه شكست كودتا شدند. از ميانه راه بازگشته و به زاهدي خبر شكست را دادند. باتمانقليچ كه وحشت‌زده بود با زاهدي به منزل سرهنگ فرزانگان رفت و پس از مدتي با اردشير زاهدي به منزل خود رفت. او در صبح روز 25 مرداد دستگير و به دژبان مركز منتقل شد و در عين حال هر گونه خيانت عليه دكتر مصدق را رد كرد.

 

پس از اجراي موفقيت‌آميز كودتاي 28 مرداد باتمانقليچ در ظهر همان روز از زندان دژبان آزاد شد و به ساختمان ستاد ارتش رفت. او تا سال 1334 رياست ستاد ارتش را برعهده داشت و از آن پس به سفارتهاي مختلف منصوب شد. در دولت دكتر اقبال نيز مدتي وزارت كشور را عهده‌دار بود. او با درجه سپهبدي بازنشسته شد و آخرين سمتش استانداري خراسان و نيابت توليت آستان قدس بود. پس از انقلاب به امريكا رفت و در سال 1370 درگذشت.