جمشيد آموزگار

فاطمه معزي

 

جمشيد آموزگار يكي از فرزندان حبيب ‏الله آموزگار در سال 1301ش در تهران متولد شد. او در رشتة حقوق و مهندسي از دانشگاه تهران فارغ‏ التحصيل شد. در سال 1323 براي ادامة تحصيل به دانشگاه كورنل در واشنگتن رفت و به مدت هفت سال به تحصيل در رشتة مهندسي عمران پرداخت و پس از چندي در رشتة مهندسي هيدروليك موفق به اخذ دكترا شد.

 

 

 

آموزگار ابتدا در همان دانشگاه كورنل به تدريس هيدروليك و مهندسي عمران پرداخت و مدتي نيز به عنوان كارشناس منابع آبهاي زيرزميني در سازمان ملل فعاليت كرد. بعد از بازگشت به ايران بلافاصله توسط امريكاييها به كار گرفته و به رياست بخش مهندسي اداره اصل شش منصوب شد. از آن پس پله هاي ترقي را پيمود و به مشاغل مهمي يكي بعد از ديگري منصوب شد. در سال 1337 دكتر منوچهر اقبال او را به وزارت كار برگزيد كه البته دوره كوتاهي را شامل مي شد و در آبان ماه 1338ش در پي ترميم كابينه خود بار ديگر آموزگار را به وزارت كشاورزي منصوب كرد.

 

در دوران وزارت كشاورزي به تهيه اولين قانون اصلاحات كشاورزي مامور شد. دكتر جمشيد آموزگار در سال 1342 توسط حسنعلي منصور نخست ‏وزير، به وزارت بهداري منصوب شد. دولت منصور، دولتي با چهره ‏هاي جوان متمايل به امريكا بود كه با ترور او برچيده شد و آموزگار در دولت جديد به رياست اميرعباس هويدا در سال 1343 به وزارت بهداري منصوب شد، در دولت بعدي نيز هويدا از وي براي وزارت دارايي استفاده كرد. آموزگار تا سال 1354 در اين وزارت فعال بود. در دوران وزارت دارايي، امور مربوط به قيمت‏ گذاري نفت و اوپك بر عهده وي نهاده شد و به ‏طور مستقيم با شاه در ارتباط بود. در سال 1352، به همراه ديگر وزراي نفتي جهان در كنفرانس اوپك در وين توسط كارلوس، چريك طرفدار نهضت آزادي بخش فلسطين گروگان گرفته شد و سرانجام با وساطت جهان پس از دو روز آزاد شد. او پس از آزادي، جان خود را در راه اعليحضرت همايوني بي‏ ارزش خواند.

 

جمشيد آموزگار در سال 1352، به عضويت در هيئت امناي دانشگاه تهران منصوب شد و در دي ماه همان سال رياست اجلاس اوپك در تهران عهده ‏دار شد و هويدا در كابينة جديد خود وزارت كشور را به آموزگار داد.

 

پس از ايجاد حزب رستاخيز توسط شاه، آموزگار به اين حزب پيوست و درسال 1355 به دبيركلي اين حزب فرمايشي منصوب شد. پس از پايان رسيدن حكومت سيزده سالة هويدا، شاه آموزگار را در سال 1356 به نخست‏ وزيري برگزيد. دوران صدارت وي يك سال بود. برنامة دولت او فضاي باز سياسي، صرفه‏ جويي، مهار كردن بحرانهاي اقتصادي اعلام شده بود و نمايشي براي خاموش كردن نارضايتي‏ هاي گسترده مردم بود ولي اين نمايش نيز براي رژيم پهلوي پايان خوشي نداشت. حوادثي كه در دوران نخست‏ وزيري دكتر جمشيد آموزگار روي داد و به حكومت انقلاب سرعت بيشتري بخشيد عبارتند از: برگزاري يازدهمين جشن هنر شيراز و تقارن آن با ماه مبارك رمضان، فوت حاج آقامصطفي خميني و برگزاري مراسم ترحيم و يادبود به اين مناسبت از سوي مردم، چاپ مقالة ايران و استعمار سرخ و سياه و تبعات آن، ايجاد حكومت نظامي در شهرهايي چون اصفهان و آتش ‏سوزي سينما ركس آبادان آخرين حادثه‏أي بود كه در دولت آموزگار روي داد. اين حوادث سرانجام منجر به استعفاي آموزگار از نخست‏ وزيري در چهارم شهريور و استعفا از دبيركلي حزب رستاخيز در مهر 1357 شد و او موفق شد در اوج انقلاب به بهانة بيماري همسر آلماني خود كشور را به قصد امريكا ترك كند و در حال حاضر در اين كشور اقامت دارد .

 

 

از جمشيد آموزگار تعداد 461 برگ سند در مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر موجود است .