مخالفت مردمي با جمهوري خواهي قلابي رضاخان

 

مظفر شاهدي

 

در روز 28 اسفند 1302 بيش از هشت هزار تن از مردم تهران در مسجد شاه جمع شده بودند تا مراتب مخالفت خود را با جريان جمهوري‌خواهي بي اصالت و خلاف قاعده رضاخاني اعلام کنند. از اواخر پاييز و اوايل زمستان سال 1302 رضاخان سردار سپه، نخست‌وزير وقت تلاشهاي گسترده‌اي براي اضمحلال نهايي قاجاريه و اعلام حکومت جمهوري در ايران آغاز کرده و به انحاء گوناگون مي‌کوشيد با انتقاد پيدا و پنهان از احمد شاه و قاجاريه افکار عمومي مردم کشور را با خود همراه سازد و در همان حال بر آن بود با برگزاري سريع انتخابات دوره پنجم مجلس و گزينش نمايندگان دلخواه موضوع انحلال سلسله قاجاريه و حکومت جمهوري دلخواه خود را قانوني سازد. با اين احوال از همان آغاز اقليت مجلس با رهبري‌هاي سيد حسن مدرس، که از نيات سوء رضاخان آگاهي داشت در برابر موافقان او در مجلس موضع گرفته مخالفتش را با انقراض سلسله قاجاريه و اعلام جمهوري در ايران اعلام کرد.

در همان حال بيرون از مجلس نيز طرفداران رضاخان که از حمايت‌هاي پيدا و پنهان شهرباني و ديگر مراجع دولتي نيز بهره مي‌بردند در طرفداري و حمايت از جريان جمهوري خواهي جار و جنجال گسترده‌اي به راه انداخته بودند و با ايجاد رعب و وحشت و برگزاري تظاهراتي در حمايت از جمهوري‌خواهي و شخص رضاخان در جهت خواسته او مي‌کوشيدند. در اين ميان مذاکرات و مشاجرات طولاني و درعين حال کمتر نتيجه‌بخش ميان نمايندگان موافق و مخالف جمهوري‌خواهي جريان داشت و در بيرون از مجلس نيز درگيري‌هايي ميان طرفداران و مخالفان جمهوري‌خواهي در گرفته و نيروهاي نظامي تحت فرمان رضاخان مخالفان را مورد ضرب و شتم قرار مي‌دادند.

با اين احوال هر چه زمان بيشتري سپري مي‌شد مخالفت عمومي با رضاخان و جريان جمهوري‌خواهي او که با رعب و وحشت نيز همراه بود گسترش بيشتري پيدا مي‌کرد و به دنبال آن در روز 12 فروردين 1303 رضاخان سردار سپه طي بيانيه‌اي انصراف خود را از پي گيري موضوع جمهوري‌خواهي به اطلاع عموم مردم رسانيد و از طرفدارانش خواست موضوع جمهوري‌خواهي را به دست فراموشي بسپارند.