اعدام ثقة الاسلام تبريزي

 

مظفر شاهدي

 

ميرزا علي آقا ثقة‌الاسلام تبريزي از آزاديخواهان به نام عصر مشروطيت در 9 دي ماه 1290 مقارن با روز عاشوراي سال 1330ق در شهر تبريز توسط متجاوزان روسي به دار آويخته شده به شهادت رسيد. ثقة‌الاسلام فرزند حاج ميرزا موسي ثقة‌الاسلام در رجب 1277ق در تبريز متولد شد و پس از پايان تحصيلات مقدماتي در علوم ديني و حوزوي در سال 1300ق جهت تکميل تحصيلات ديني خود راهي عتبات عاليات شد و در محضر درس شيخ محمدحسين فاضل اردکاني و شيخ زين‌العابدين مازندراني تلمذ کرده و به مقام اجتهاد نايل شده در سال 1308ق به تبريز بازگشت. ثقة‌الاسلام که عالمي روشن انديش بوده مطالعاتي در مسايل سياسي و اجتماعي داشت سالها در رفع اختلاف شيخيه و متشرعه در تبريز کوشيد. با آغاز جنبش مشروطه‌خواهي در صف مشروطه‌خواهان قرار گرفت. او همواره از افراط و تفريط در مسايل سياسي دوري مي‌کرد و از خودسري‌ها و تندرويهاي انجمن‌ها و گروههاي مختلف سياسي در تبريز و آذربايجان سخت بيزاري مي‌جست. با اين احوال مورد احترام بسياري از گروههاي سياسي مشروطه‌خواه بود.

در جريان بمباران مجلس شوراي ملي و آغاز دوران استبداد صغير که آذربايجان و تبريز در برابر حکومت محمدعلي شاه مقاومت مي‌کرد، ثقة‌الاسلام که رويه‌اي معتدل داشت واسطه بين حکومت مرکزي و انجمن ايالتي آذربايجان در تبريز بود. ثقة‌الاسلام بويژه نگران هجوم و تجاوز روس ها به آذربايجان در شرايط حل نشدن اختلاف فيمابين دولت مرکزي با مشروطه‌خواهان تبريز و آذربايجان بود. ثقة‌الاسلام تلاش بسياري کرد بلکه اختلاف دولت و انجمن ايالتي تبريز به صورت مسالمت‌آميزي حل شده مردم آذربايجان از فشاري که به آنان تحميل مي‌شد رهايي يابند. در همان حال به شاه و حکومت مرکزي هشدار مي‌داد جهت جلوگيري از گسترش بحران بار ديگر مجلس شوراي ملي را افتتاح و نظام مشروطه را تجديد کنند. اما چنانکه دلخواه دو کشور روس و انگليس بود بحران آذربايجان فروکش نکرد و به دنبال آن ارتش روسيه به بهانه خطرهايي که اتباع آن کشور در آذربايجان و تبريز را تهديد مي‌کرد، در 9 ربيع‌الثاني 1327 وارد آذربايجان شد و تبريز را اشغال کرد و بدين ترتيب مشروطه‌خواهان و ديگر مردم آن سامان تحت فشارهاي عديده روس‌ها قرار گرفتند. بدين ترتيب مقاومت مردم در برابر روس‌ها مدتها ادامه يافت. ثقة الاسلام در مخالفت با روس ها از پاي ننشست و نهايتاً در روز 9 محرم 1330 از سوي قشون روسيه در تبريز دستگير شد و چون حاضر به همکاري با آنان نشده بود به سرعت محاکمه و به اعدام محکوم شد و در روز عاشوراي حسيني سال 1330ق/9دي ماه 1290ش به همراه چند تن ديگر به دار آويخته اعدام شد.

براي کسب اطلاعات بيشتر بنگريد به: ابراهيم صفايي، رهبران مشروطه، جلد دوم، تهران، جاويدان، 1346، صص 275-309