شماره ۲۰، بناهاي تاريخي

بناهاي تاريخي

زيارتگاه بي بي شطيطه

آسيه آل احمد

بقعه بي بي شطيطه يکي از آثار شهر نيشابور، در سمت غرب شهر و در شش کيلومتري شهر قديم نيشابور و در ميان گورستاني قديمي به نام شاه پسند واقع شده است. قبل از انقلاب اسلامي، اين مقبره بنايي چهارگوش با طاقي ضربي و در نهايت سادگي با پوششي از آجر و عاري از هرگونه تزئينات هنري بود. ولي در سالهاي اخير اين بقعه وسعت پيدا کرده و ساختماني بزرگتر و مجهزتر با کتيبه‌هاي کاشيکاري شده و گنبدي فيروزه‌اي را شامل مي‌شود. اين بنا فاقد هرگونه تزئينات و هنر معماري خاص است که قابل بررسي باشد و زندگينامه و شخصيت بانوي مدفون در اين مکان بيشتر از خود بنا قابل توجه است.

شطيطه بانويي اهل نيشابور معاصر با امام موسي کاظم (ع) زندگي مي‌کرد. به روايت ابن علي بن راشد، شخص اميني به نام ابوجعفر وجوهات اهالي نيشابور را پس از جمع‌آوري به مدينه برده و به امام عصر تقديم مي‌کرده است. بي بي شطيطه نيز مانند ديگر اهالي از سهم مال خود يک درهم و يک قواره پارچه دست بافت خود را به ابوجعفر داد تا به امام تقديم کند. ابوجعفر ابتدا از پذيرفتن مبلغ ناچيز و پارچه خام و نامرغوب طفره رفت، اما شطيطه گفت که هرگز نمي‌خواهم در روز رستاخيز با خداوند روبه رو شوم درحالي که حقي از سهم امام عصر بر گردن من باشد و او را متقاعد کرد. ابوجعفر در مدينه تمامي امانتيهاي مردم نيشابور را به امام داد و از دادن هداياي شطيطه به امام خودداري کرد. امام به او مي‌گويند «درهم و پارچه شطيطه را نيز عرضه کن» ابوجعفر مبهوت درهم و پارچه را تقديم کرد، امام چهل درهم و پارچه‌اي سفيد و پنبه‌اي به ابوجعفر دادند و فرمودند: «سلام مرا بر شطيطه برسان و اين چهل درهم و پارچه را به وي عرضه کن و به او بگو از اين چهل درهم، شانزده درهم را خرج نمايد و باقي را براي تجهيز و دفن خود نگاه دارد و اين پارچه را که از پنبۀ مزرعه خودمان است و خواهرم آن را رشته و بافته کفن خود قرار دهد زيرا پس از ورود تو اي ابا جعفر نوزده روز شطيطه زنده خواهد ماند و به او بگو در روز کفن و دفن، من بر او نماز خواهم گذارد و تنها تو ابوجعفر مرا خواهي شناخت ولي خاموش باش زيرا براي نگهداري خودت بهتراست».*

بي بي شطيطه نوزده روز پس از آن درگذشت و اکنون بقعه وي زيارتگاه شيعيان در اين منطقه مي‌باشد. روايت زندگي او در کتبي چون بحارالانوار علامه مجلسي و مناقب ابن شهرآشوب آمده است.

______________________________

* دايرة المعارف زن ايراني. تهران، رياست جمهوري مرکز مشارکت زنان، بنياد دانشنامه بزرگ فارسي، 1382.ج 2 . ص 648.

منابع :

ــ مولوي، عبدالحميد. آثار باستاني خراسان. تهران، انجمن آثار ملي، 2535. ج 1.

ــ دايرة‌المعارف زن ايراني . تهران، رياست جمهوري مرکز مشارکت زنان، بنياد دانشنامه بزرگ فارسي، 1382.ج 2.