 |
| ماهنامه شماره 116 - صفحه 3 |
» زلزله جلال فرهمند سه‌شنبه 10شهر جمادي‌الثاني [1311ق] ـ ازديشب باران به شدت مي آمد. دو سه جاي خانه ما چکه مي‌کند. حالا ديگر متصل باران مي‌آمد. تا عصر منزل بودم. در اين ايام زلزله سختي در قوچان شده و اين اتفاق هشت روز پس از فوت شجاع‌الدوله اميرحسين خان حاکم مستقل ابدي آنجا مي‌افتد و شجاع‌الدوله در حضور امين نظام از اسب زمين خورد و مرد. از بيست وپنج الي سي وپنج هزار نفس هلاک شده و تاکنون دوازده هزار نعش بيرون آمده و به خاک سپرده‌اند. يک ديوار يک ذرعي در اين شهر بزرگ الان موجود نيست. تمام شهر و عمارات محکم سخت شجاع‌الدوله بارو و برج شهر کليه منهدم شده اثري جز تل خاک نمايان نيست. گمان مي‌کني هيچ وقت در اين مکان قريه‌اي نبود چه رسد به شهر. يکشنبه 16 شوال [1341ق] ـ عصر به سلامتي حاجي افخم‌الدوله از زيارت مشهد مقدس وارد شد؛ همه مسرور شديم. واقعه ناگوار زلزله شهر تربت حيدريه است که در شب پنجم جوزا هشت ساعت از شب رفته واقع شده است و مدت زلزله در شهر و دهات شش ساعت امتداد داشته است. اگر چه تخمين است اما مي‌گويند قرب سه هزار تلفات و چندين کرور خسارت وارد شد. افخم‌الدوله مي‌گفت زيادتر است. اما آنچه رويتر خبر داده است و به صحت نزديک است 2240 تلفات، بيست قريه ويران. اجساد در زير آوار، مجروح بسيار، بالاخره هم در ايران اين چيزها نامعلوم خواهد ماند. پنجشنبه 17 فروردين [1323ش] ـ ديشب ساعت نه در استراباد زلزله شديدي آمد. تمام شهر را کن فيکون کرد. بيست هزار سکنه آنجا بي خانمان شد. توي صحرا ميان باران شديد دچار و گرفتارند. خدا به داد آنها برسد.... از طهران متصل طبيب، دوا، چادر، خوراک، قند، چاي، پول نقد، پتو روانه مي‌شود. اميد کفايت کند و راحت شوند.... تا امروز زلزله گرگان امتداد داشت. آنچه هم ويران نشده بود خراب شد. مردم طهران، ولايات کمکهاي بسياري نموده‌اند. از همه چيز چادر لازم دارند که فراوان نيست. باران بدتر از زلزله به سر آنها آورده. به فضل خدا تلفات جاني هيچ وارد نشده مگر ناخوشي تلفات وارد کند. چهارشنبه 20 ارديبهشت ـ زلزله گرگان هنوز چند روز يک مرتبه شروع مي‌کند ليکن خفيف است. چيزي هم باقي نمانده که ويران شود. مردم در صحرا و باران هم قطع نمي‌شود. از همه جا و همه کس اعانه داده شده مبلغ کلي. اگر مثل ساير اعانه‌ها حيف و ميل نشود خوب است . اينها گوشه‌اي از خاطرات عين‌السلطنه است در کتاب ده جلدي و خواندنيش. از اين گونه حوادث از دوره قاجار بگيريد تا دوره پهلوي در اين کتاب قطور فراوان است و اين نمونه‌ايست از خروار. البته وقوع زلزله در کشوري مانند ايران چندان اعجاب برانگيز نيست. چه آنکه ايران بر روي خط زلزله قرار گرفته و هر از چند گاهي که اين قطعات تکتونيک زمين بر روي هم بلغزند امکان وقوع زلزله‌اي خفيف يا شديد مي‌رود. ظاهر امر بر آن است که روزي چندين زلزله نامحسوس در ايران به وقوع مي‌پيوندد و هر چند سال هم کاري که نمي‌بايستي بشود مي‌شود. اگر به فهرستي از زمين‌لرزهاي تاريخي ايران نگاهي بيندازيم مي‌بينيم که در تعداد تلف شدن افراد و نابودي امکانات به شکل عجيبي به همان شکل ثابت مانده‌ايم و تقريبا با توجه به امکانات بهتر اين روزگار روي حرف مردانه خود پاي مي‌فشاريم! به اين فهرست نگاهي بيندازيم : زلزله دامغان در سال 235ش 200 هزار نفر زلزله اردبيل در سال 272ش 150 هزار نفر تبريز به سال 421 ش 40 هزار نفر تبريز سال 1106 ش 77 هزار نفر کاشان سال 1129 ش 40 هزار نفر بروجرد سال 1288 ش 6 هزار نفر ناحيه مرکزي ايران سال 1288 ش 5/5 هزار نفر تربت حيدريه سال 1302 ش 2/2 هزار نفر نواحي غرب کشور سال 1308 ش 3/3 هزار نفر سلماس سال 1309 ش 2/5 هزار نفر بلوچستان سال 1324 ش 4هزار نفر دامغان سال 1332 ش 970 نفر کرمانشاه سال 1336 ش 2 هزار نفر ساري سال 1341 ش 1100 نفر بويين زهرا سال 1341 ش 11 هزار نفر فردوس سال 1347 ش 10 هزار نفر طبس سال 1357 ش 15 هزار نفر رودبار و منجيل 1369 ش 50 هزار نفر اردبيل 1376 ش 1100 نفر بيرجند 1376 ش 1613 نفر بم کرمان 1382 ش 40 هزار نفر زرند کرمان 1384 ش 602 نفر ورزقان و هريس 1391 ش 306 نفر ظاهر آمار نشان مي‌دهد با ريشترهاي نه چندان بالايي تلفات به نسبت زيادي به شهرها و روستاهاي ما وارد شده است. با آنکه سالها از گسترش بسياري شهرها و روستاها مي‌گذرد و مي‌بايستي بناهاي آن شهرها و روستاها با مصالح جديدتري بازسازي مي‌شد ولي باز مي‌بينيم که در بر همان پاشنه مي‌گردد. و اين نشان از ناآمادگي ما و باري به هر جهت گذراندن امورمان است.
در گذشته هر گاه زلزله‌اي در گوشه‌اي از ايران به وقوع مي‌‌پيوست به علت عدم حضور وسايل ارتباط جمعي ندرتاً خبر آن به گوش مرد مي‌رسيد. مگر اينکه مسافري به صورت گذري خبري مي‌رساند. همين امر موجب عدم همت عمومي مردم در کمک‌رساني مي‌شد. و شايد يکي از دلايلي که موجب ناآگاهي مردم از ساخت مسکنهاي محکم‌تر بود همين مسئله باشد. ولي با افزايش سطح آگاهي چه از وضعيت مصدومان و چه وضع مسکن آنان اين امر اندک اندک در حال کاهش است. چيزي که در اين بين بيشتر خود را نشان مي‌دهد مقايسه زلزله‌هاي داخلي با نوع خارجي آن است. مثلا زلزله وحشتناک دو سال پيش ژاپن را فرض کنيم در ايران مي‌افتاد چه مي‌شد؟ جالب اينجاست که اکثر خرابيها نه به علت زلزله بلکه به دليل سونامي پس از آن بود! ضعف زير ساختهاي کشور که دليل عمده آن قديمي بودن و بي برنامه بودن ساخت و سازهاست مشکل اصلي است و به همين خاطر با کمترين تکاني در هرنقطه کشور دل همه خالي مي‌شود و همه به ياد ضعف ساختمانها و نبود امکانات مي‌افتند. روزي نيست که پس از هر زلزله‌اي دکتري و مهندسي و... به عنوان کارشناس زلزله تهران و ساير مناطق در خطر را گوشزد ننمايند. اين هشدارها ما را به ياد زلزله آخرالزمان مي‌اندازد که خداوند در کتابش مي‌فرمايد: روزي که آن [زلزله قيامت] را ببينيد، [چنان وحشتي به مردم دست دهد که] هر زن شيرده از نوزاد شيرخواره‌اش غافل شود و هر زن باردار [از وحشت،] بار خود فرو گذارد، مردم را مست بيني حال آنکه مست نيستند بلکه عذاب الهي سخت است. (آيه 1و2 سوره حج ترجمه کريم زماني) با ديدن تصاوير زلزله اخير آذربايجان و مقايسه آن با تصاوير موجود از زلزله‌هاي چند ده سال اخير ايران در مي‌يابيم ما هماني هستيم که از سابق بوده‌ايم. ديدن تيرهاي چوبي سقفها که سر بر آسمان مي‌سايند و ديوارهاي گلي در هم فرو ريخته و دست چروکيده و تاول‌زده روستايي پير که از خاک بيرون افتاده بسيار تأثربرانگيز است و نشان از بي توجهي شخصي افراد و ارکان حکومتي در همه دوره‌ها نسبت به حق حيات و زندگي دارد. مجموعه تصاوير پيش رو را به بازماندگان و آسيب‌ديدگان زلزله اخير آذربايجان تقديم مي‌کنيم، کساني که تصاويرشان با تصاوير قديمي اين مجموعه گره خورده است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ منابع: آشنايي با تاريخچه زلزله‌هاي مخرب در ايران، همشهري آنلاين. ميرنيا، علي. وقايع خاور ايران. مشهد، اردشير، 1374. |
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
