 |
| ماهنامه شماره 114 - صفحه 3 |
» حاشيه‌هاي يک ازدواج جلال فرهمند اولين فرد از خاندان سلطنتي منتسب به ايران که عروسيش به طور علني برگزار شد محمدرضا پهلوي وليعهد بود. تا به آن روز سابقه نداشت ازدواجهاي سلطنتي به غير از حرمخانه در بيروني برگزار شود. حال به هر دليل ــ چه مذهبي يا سنت ــ حضور عموم در اين نوع جشنها با حضور عروس و داماد امکان نداشت. پس از روي کار آمدن رضاشاه و تشکيل سلسله پهلوي و طي 15 سال تغيير فرهنگي اجباري بسياري از ساختارهاي مورد قبول عامه به کناري نهاده شد. ازجمله اين تغييرات عيان شدن زندگي فردي در سطح جامعه مانند مسائل خانوادگي و خصوصي است. و البته با کشف حجاب اجباري اين کار علني‌تر شد. نماد اين ساختارشکني ازدواج وليعهد با شاهزاده‌اي مصري و فرنگي‌ماب به نام فوزيه بود. ازدواج با يک خارجي مشکلات خاص خود را هم داشت. فوزيه از کشوري مي‌آمد که از لحاظ ساختاري بسيار از ايران سرتر بود. هنگامي که محمدرضاي جوان چند ماه قبل در اواخر سال 1317 در مصر به سر مي‌برد شدت اين اختلاف را فهميد. زيرساختهاي اصلي مصر از قبيل خيابانها، تأسيسات شهري، آب و برق، مطبوعات و کاخهاي متعدد و حتي سبک زندگي دربار مصر تفاوت زيادي با ايران داشت. هرچند زندگي مردم عادي آنجا اگر بدتر از ايرانيان نبود شايد در حد هم بودند. رضاخان هر چند در طول اين 15 سال کارهايي کرده بود ولي باز براي کشور پهناور و عقب‌افتاده‌اي که از کمترين امکانات بي‌بهره بود ناچيز شمرده مي‌شد. جاده‌هاي مواصلاتي کم و در صورت وجود نامرغوب بود. راه‌آهن شمال جنوب تازه افتتاح شده بود. حتي مهمانخانه‌اي که بتواند خيل اين عروس خانم را پذيرايي کند به سختي يافت مي‌شد. به هنگام ورود مهمانان به بندر تازه تأسيس شاهپور که از بندر بودن فقط کنار آب بودن آن به چشم مي‌آمد و بيشتر به دهي مي‌مانست آه از نهاد درباريان نازک نارنجي مصري درآمد. به هر صورت قطارهاي نونوار و سلطنتي آلماني اندکي از اين سختي کاست ولي با ديدن فقر و فلاکت مردم بين راهي، حساب کار دستشان آمد. نحوه پذيرايي نه چندان دلچسب ميزبان در طول مسير سروصداي زيادي در جرايد مصر به پا کرد. با اين همه اصل پذيرايي در تهران تدارک ديده شده بود. با اينکه مقامات مسئول چندان اطلاعي در خصوص آذين‌بندي شهري نداشتند و يا نمي‌خواستند هزينه زيادي کنند ولي با مجبور کردن سازمانهاي دولتي و خصوصي به آذين شهري از جيب ديگران خاصه خرجي کردند. حتي به دستور مقامات رسمي با بزک کردن چهره پير شهر ازجمله دوغاب پاشيدن به در و ديوار شهر اندک آبرويي براي خود خريدند. کميسيوني هم با حضور بزرگان تشکيل شد و تصميماتي هم گرفته شد. چنانچه در گزارشي مي‌خوانيم: «طبق دستور رضاشاه، مسير حرکت عروس و داماد و همراهان آنها از خرمشهر تا تهران چراغاني و آذين‌بندي و در تهران، علاوه بر چراغاني خيابانها و سردر ادارات دولتي، کليه خانه‌هايي که نماي کاهگلي داشتند، به دستور بلديه با دوغاب تميز و پاکيزه و داخل کاخ شاهي با اشيا گرانقيمت و عتيقه تزيين شده بود و وابستگان خانواده پهلوي با لباسهاي تشريفاتي و ظاهر فريبنده، انتظار عروس و داماد را مي‌کشيدند». [1418- 124ط] [1415- 124ط] [1416- 124ط] [1414- 124ط] مراسم عروسي محمدرضا و فوزيه، در تهران به مدت هفت شبانه روز و به گونه‌اي بسيار تجملي برگزار و به مناسبت آن جشني گرفته شد که تا آن موقع، مشابهش را در تهران کسي به چشم نديده بود. مخبرالسلطنه هدايت يکي از شاهدان عيني آن مراسم، با تاکيد بر اينکه کارتهاي دعوت به صورت طلاکوب تهيه و در آنها ذکر شده بود لباس خانمهاي مدعو بايد به رنگ سفيد و دکولته و بي آستين باشد، نوشته که هنگام ورود وليعهد و همسرش به تهران شاگردان پسر و دختر مدارس کنار خيابان در صفوف آراسته دسته گل نثار کردند. از اکثر دربارها نمايندگان مخصوصي براي عرض تبريک به تهران آمده بودند، با فشار بلديه در شهر و بيرون شهر ديوارهاي کاهگلي سفيد شده و در گذرگاهها طاق نصرتهاي مجلل از طرف تجار و اصناف بسته شد. بانک ملي آذين‌بندي پر زرق و برقي کرد، نمايشهاي پيشاهنگان و ورزشکاران پسر و دختر، اجرا شد. ارامنه و کليميها تقديميهاي چشمگیر، که قسمتي اداي تکليف بود و قسمتي شايد تکلف تدارک کردند که همه در موزه گذاشته شد. چهارم ارديبهشت 1318رسم عروسي در قصر مرمر از عمارات شاه به عمل آمد. ميهمانيهاي مجلل در دربار و باشگاهها داده شد. خواتين همه بهره‌ور از حقوق اجتماعي به مد آخر پاريس جلوه‌گر شدند. علاوه بر موارد گفته شده از کشورهاي مختلفي مثل انگليس، مصر، شوروي، فرانسه و... دسته‌هاي تشريفاتي نظامي به ايران اعزام شده بودند و در مراسم رسمي رژه و ساير برنامه‌ها شرکت مي‌کردند. در ورزشگاه امجديه که تازه‌ساز بود برنامه‌هاي متنوعي مقابل مهمانان اجرا شد. خلاصه اينکه برنامه‌اي چيده بودند که تا آن روز هيچ ايراني‌اي نديده بود. هرچند مادر عروس پيش از موعد مقرر و به علت عدم تطابق فرهنگي! و اختلاف با مادر داماد زودتر ايران را ترک کرد. اين عروسي باشکوه و پرخرج اندکي پس از اشغال ايران و تبعيد رضاخان ديري نپاييد و عروس که از رفتار اطرافيان شوهر و خود شوهر به کشور خود بازگشت و پس ازکش و قوسهاي فراوان با طلاقي غيابي به آن پايان داد. در اين شماره تعدادي از تصاوير حاشيه‌اي اين مراسم ارايه کرده‌ايم که حال و هواي تهران آن روز را هم نمايان مي‌کند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع: افراسيابي، بهرام . همسران شاه. تهران، مهتاب، 1380. حسن بيگي، محمدرضا. عروسکهاي شکسته. تهران، نوين، 1387. معتضد، خسرو. تاجهاي زنانه. تهران، البرز، 1387. |
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
