» سوغاتي ناصرالدين شاه از فرنگ!

پريسا رضائي

ناصرالدين شاه در سفر سوم خود به فرنگ خيلي خوشگذراني کرد و بد جوري در فرنگ جا گرم کرده بود. اما وقتي جيب خاليش را ديد، سگرمه‌هايش بدجوري در هم رفت.

تالبوت در اين سفر شاه، مهماندار او بود. او با ديدن حال و روز شاه ايران پيشنهادي به شاه کرد. ناصرالدين شاه با شنيدن اين پيشنهاد، نخواست که به راحتي از اين لقمه‌ چرب و نرمي که تالبوت برايش گرفته ‌بود، بگذرد.

امين‌السلطان هم در اين ميان به تحريک شاه پرداخت. او پيشنهاد تالبوت را گنج بادآورده‌اي مثال زد که نبايد از آن بي‌تفاوت گذشت. ناصرالدين شاه ديد بدک نيست که مسئوليت تنباکوي ايران را به دوش ديگري بگذارد و هم پول هنگفتي براي سفرهاي بعدي‌اش جمع کند. امين‌السلطان هم شاه بيچاره را پر از وعده‌هاي رنگين و پرزرق و برق سرخرمن تالبوت کرد. شاه هم قبول کرد که انحصار خريد و فروش توتون و تنباکوي ايران را در اختيار انگلستان قرار دهد.

ناصرالدين شاه بعد از بازگشت از سفر فرنگ، مردم را با سوغاتي که آورده‌ بود، حيرت‌زده کرد. مردم در برابر اين امتياز به فرنگي، کوهي از خشم و نفرت شدند. تنباکو از لذت‌هايي بود که بيش‌تر، عامه مردم از آن استفاده مي‌کردند. با رسيدن حکم تحريم تنباکو از طرف ميرزاي شيرازي، اعتراض مردم بيش‌تر و بيش‌تر شد. نمايندگان مخالف در مجلس انگلستان هم آن را بي‌عدالتي دانستند و قيام و اعتراض عليه امتياز را حق مسلم مردم ايران دانستند. شاه هم که ديد هيچ راهي جز فسخ امتيازنامه ندارد، جريمه‌اي براي لغو امتياز تنباکو به انگليسيها داد. ناصرالدين شاه خواست با اين کارها غائله را بخواباند و مردم و اوضاع مملکتش را آرام سازد.