 |
| ماهنامه شماره 98 - صفحه 4 |
» آزادي نفت جلال فرهمند روزي که مظفرالدين‌شاه نفت بد بو و بي‌زبان را به خارجيان مي‌داد نمي‌دانست چه بلايي بر سر کشور مي‌آورد. فرنگي زرنگ نفت را گرفت و به جايش اندک پولي داد که مظفرخان خرج سفر فرنگش کند. بعدها دولت نگليس اکثر سهام رويتر را خريد و بند سياست و اقتصاد را به هم پيوند زد و ملتي را گرفتار خود کرد. ايران و ايراني ديگر توان ادعاي زمين و خاک خود را نداشت. خوزستان جزئي از خاک کمپاني و در حقيقت انگليس بود. هرگاه تب نفت بالا و پايين مي‌شد سياست انگليس هم در منطقه بالا و پايين مي‌شد. همسايه شمالي هم که دستش از اين سفره پر برکت دور مانده بود هميشه در صدد جبران اين ناکامي بود و درگيريش با انگليس چيزي جز حرمان و زجر براي مردم ايران و خذلان براي سردمداران حکومتي نداشت. ارزشمندي نفت چنان بود که دهها سال بعد در خلال جنگ جهاني دوم حتي آلمان نازي را که چندين هزار کيلومتر از مخازن نفتي ايران دور بود به وسوسه انداخت و حتي پيشروي نيروهايش تا حوالي قفقاز احتمال اين را مي‌داد که بر ايران نيز سيطره يابد. پس از مرگ مظفرالدين‌شاه مملکت چنان گرفتار مسائل مختلف از قبيل مشروطه و جنگهاي داخلي بود که کمتر کسي مجال فکر کردن به نفت را داشت همين امر انگليسيها را تسکين مي‌داد که با توجه به جهل و بي‌اطلاعي مردم و سردمداران حالا‌حالا‌ها به نفت ايران مشغول باشد. در اين سالها مسئله نفت چنان براي غرب و اروپاييان مهم بود که بسياري از سياستهاي اقتصادي با اين امر پيوند مستقيم خورد. تغيير دولتها از جمله آن بود. اين تغييرات شامل دولتهاي انگليس و کشورهاي تحت سلطه و به ظاهر مستقلي چون ايران نيز مي‌شد.
يکي از عوامل مهم بر سر کار آمدن رضاخان در ايران علاوه بر خطر بلشويسم در شمال ايران حفظ منافع نفتي انگليس در جنوب ايران بود. رضاخان در ظاهر نشان داد که با سرنگوني خزعل استقلال کشور را در ناحيه مهم خوزستان تأمين کرده در حالي که واقعاً داستان از اين قرار بود که با اين کار هزينه سنگين نگهداري اين منطقه را از دوش انگليس کم کرد و فشار آن را بر بودجه و خزانه ضيعف ايران انداخت بدون آنکه در شرايط نفتي انگليس تغيير مختصري ايجاد کند. پيوستن دولت نو رسيده آمريکا به انگليس کار را بر ايران سخت کرد. تلاش دو ساله با کودتايي 5 روزه در هم آميخت و حکومت نظاميان مجدداً به بستن قراردادي ننگين منجر شد. اما حماسه مردم قبل و بعد از ملي شدن صنعت نفت چنان بود که خاطره آن تا امروز هم در يادها باقي است. عکسهاي اين شماره بهارستان يادگار تظاهرات مردمي و احزاب گوناگون در آن روزهاي پر خاطره تهران است.
|
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
