» ورامين

آسيه آل احمد

دشت ورامين در جنوب شرقي تهران واقع شده است. اين دشت علاوه بر محصولات کشاورزي درجه يک داراي آثار تاريخي با ارزشي است که توصيه مي‌کنم در سفري يک روزه به اين ديار برويد از طبيعت، محصولات و آثار تاريخي آن لذت ببريد. از بناهاي مهم و ديدني داخل شهر ورامين مي‌توان به مسجد جامع، برج علاءالدوله و قلعه ايرج (گبري) اشاره کرد.

مسجد جامع ورامين

مسجد جامع كه در مرکز شهر قرار دارد، بنايي هفتصد ساله است كه سلطان محمد خدابنده (703-716ه ق) دستور ساخت آن را داد ولي در زمان سلطان ابوسعيد ساخت آن به پايان رسيده است. از كتيبه‌هاي به جامانده در اين بنا مشخص مي‌شود كه اين مسجد يك بار در زمان شاهرخ تيموري مرمت و تزئين شده است. * در طول تاريخ قسمتهايي از اين بنا به طور كامل تخريب شده از جمله ضلع غربي صحن، مناره‌ها و پوشش بيروني گنبد. ميراث فرهنگي اين بنا را طبق نقشه قديم مرمت كرده ولي مناره‌ها و پوشش گنبد ساخته نشده است.

ورودی مسجد	ایوان جنوبی	کاشی‌کاریهای ایوان جنوبی
نمونه کاشی‌کاری	سردر ایوان جنوبی	نمونه آجرکاری

اين مسجد به صورت مستطيل و داراي قسمتهايي چون سردر، ايوان، شبستان، حياط و گنبدخانه مي‌باشد. سردر اين مسجد بسيار مرتفع است و با اينكه پوشش ظاهري‌اش بيشتر از بين رفته است ولي همچنان شكوه و عظمت خود را حفظ كرده است. گنبدخانه مسجد فضايي مربع شكل بوده با جرزهايي كه با آجركاري و گچبريهايي بسيار زيبا از شبستانها جدا مي‌شوند. زير گنبد دورتا دور با خط ثلث آياتي از قرآن نوشته شده است. ولي باقيمانده آن داراي گچبري بي نظيري است كه مجموعه‌اي از خط نوشته و طرحهاي اسليمي آن را تشكيل مي‌دهد.

 اين مسجد جامع در حال حاضر محل برگزاري نماز جمعه مي‌باشد و به همين خاطر تكنولوژي و زندگي امروزي در آن به چشم مي‌خورد بلندگوهاي سياه بي قواره كه از ديوارها آويزان است و قرارگرفتن محل امام جماعت كه اتاقكي فلزي در نهايت زشتي و بي سليقگي در جلوي محراب گچبري شده هشت صد ساله و سيم‌كشيهاي نامنظم با شلختگي بسيار كه درهمه جا ديده مي‌شود. در اينکه اين مكان مخصوص برگزاري نماز و عبادت است شكي نيست ولي اي كاش بدون آسيب زدن و از بين بردن به اين اثر و آثار ديگر از آنها استفاده مي‌شد.

کتیبه	یکی از گوشواره‌ها با  کاشی‌کاری	زیر گنبد
تزئینات سقف	نمونه گچبری	تزئینات آجری دیوار
محراب با تزئینات گچبری	یکی از دیوارهای زیر گنبد	راهروهای دور حیاط

برج علاء‌الدوله

اين برج آرامگاهي در فاصله چند صد متري شمال مسجد جامع واقع شده است. شكل ظاهري برج از دو قسمت استوانه‌اي چند ضلعي و گنبد مخروطي شكل تشكيل مي‌شود. اين برج متعلق به دوره ايلخانان مغول است و تمام سطح آن آجركاري است و حاشيه بالاي آن با كاشيهاي آبي رنگ تزئين شده است. 

 

حیاط پشت مسجد و دیوار  قدیم آن	گنبد	برج علاءالدوله

قلعه ايرج (گبري)

قلعه 150 هكتاري ايرج واقع در عسگرآباد شهر ورامين كه ارتفاع ديوارهايش حدود 22متر و ضخامت آن در بعضي قسمتها به 17 متر مي‌رسد. اين قلعه از بزرگترين قلعه‌هاي ايران است. محققين قدمت اين قلعه را سه هزار ساله تخمين زده‌اند. هنوز هم سطح وسيع اين قلعه محل زراعت است و تعدادي از اهالي در آن كشاورزي مي‌كنند.

یکی از ورودیهای قلعه ایرج	زمینهای زراعی داخل قلعه ایرج	کاشی‌کاری بالای برج
دیواره‌های قلعه		طاق ضربیهای داخل قلعه ایرج

__________________________

^_*. سيد محمدتقي مصطفوي، آثار تاريخي طهران، تهران، انجمن آثار ملي، 1361 .