 |
| ماهنامه شماره 63 - صفحه 7 |
» اردوي همايوني جلال فرهمند Farahmand@www.iichs.org در همه اقوام و ملل به سفر سفارش فراوان شده است. سير و سفر بر تجربه افراد مي‌افزايد و از سوي ديگر رکود را به جنبش تبديل مي‌نمايد. در روزگار ما البته اين امر به سهولت انجام پذير است. وجود جاده‌هاي مناسب و وسايل نقليه زميني و هوايي اين امر را سهل و آسان مي‌کند، ولي در سالهاي دور با نبود اين امکانات اين امر ساده و سهل نبود. سفر به مشهد چنان سخت و توانفرسا بود که مسافر وصيت مي‌کرد و از بيم جان وداعي جانانه با بستگان مي‌نمود. حال تازه اين سفري درون مرزي بود، چه برسد به سفر خارجي که عموماً به کربلا و عتبات و حد نهايت آن سفر به حج و حجاز؛ سفري که احتمال مرگ و مير آن بيش از بازگشتش بود. مراسم حرکت مسافران نيز جالب و تماشايي بود. حرکت چاوش خوانان در جلو مسافر و دعاي خير وي و طلب سلامتي نشان از سختي راه و مسير دارد. لزوم اين سفرها حرکت در کاروانهاي کوچک و بزرگ بود. کاروانهايي که در آن با تعدادي از راهنمايان و بلدهاي حرفه‌اي همراه مي‌شد. افرادي که مسلح بودند و توانايي نبرد با دزدان و حراميان بين راهي را داشتند. شاهان و بزرگان جهت سفر راهي ديگر برمي‌گزيدند. تشکيل اردويي پرطمطراق و گسترده که خود حکايتي مفصل است. بين اين مسافران بزرگ و شاهان، ناصرالدين شاه شخصيتي استثنايي است. گاه اردوي سفر وي از پنج هزار نفر بيشتر مي‌شد. اين خود سپاهي کوچک بود. گروههاي مختلفي در اين سفرها همراه مي‌شدند. زنان حرمسرا که متعدد بودند. خدمتکاران حرمسرا، بزرگان سياسي کشور که مجبور بودند همراه اين اردو حرکت نمايند و گوش به زنگ فرامين و اوامر شاهانه باشند. محافظان و سربازان و لشکريان و شکارچيان و صدها شخص ديگر گوشه‌اي از اين اردوي عريض و طويل را تشکيل مي‌دادند. حرکت شاه با اين تفصيلات در هر نقطه جنب و جوش و تحرکي بي سابقه ايجاد مي‌کرد. حرکت هزاران حيوان بارکش اعم از قاطر و الاغ و شتر و اسب که دهها تن اسباب و اثاثيه شاهانه و نوکرهاي دربار را حمل مي‌کردند به طول چندين کيلومتر يک منطقه را مي‌پوشاند. حاکمان محلي براي اينکه به علت خرابي راه مورد شماتت قرار نگيرند به سرعت براي حفظ ظاهر مجبور به مرمت جاده‌هاي بسيار خراب مي‌شدند. گاه اين ظاهرسازي چنان شتابان بود که با عبور آخرين نفر اردو از اين جاده، جاده به وضع قبلي خود و گاه خرابتر از آن تبديل مي‌شد. البته حرکت اين توده انساني و حيواني در يک منطقه کوچک آرامش آن منطقه را بر هم مي‌زد. گراني و نايابي ارزاق را در کوتاه مدت ايجاد مي‌کرد. چارپايان همراه کاروان يک منطقه سرسبز و خرم را عرض چند ساعت به بياباني لم يزرع تبديل مي‌کردند و فضولات انساني و حيواني تا مدتها مناظر طبيعي را زشت و بيني رهگذران را مي‌آزرد، ولي چاره‌اي نبود، شاه صحراگرد بود و نمي‌توانست در جايي آرام گيرد. ناصرالدين شاه از آخرين نسل شاهاني بود که به ظاهر کار و حرکت شاهانه اعتقاد داشت. تتمه شاهان قاجار يا شرايط روحي رواني اين کار را نداشتند و يا اينکه از لحاظ اقتصادي و سياسي امکان چنين حرکت پرخرجي مهيا نبود. طبعاً الگوي اردوکشي شاه به ساير بزرگان و شاهزادگان سرايت مي‌کرد. ظل‌السلطان از جمله آنان بود. وي خود نيمچه شاه به حساب مي‌آمد. نيمي از کشور در دستان وي بود. حرکتهاي اردوي وي اگر به شاه بابا نمي‌رسيد ولي شانه به شانه شاه مي‌زد. البته سفرهاي اردويي فقط سفرهاي زيارتي و سياحتي نبود. در عرف نظامي به تجمع سربازان و نيروهاي آماده نبرد جهت گسيل به مناطق مختلف نيز اردو مي‌گفتند و اين عمل را اردوکشي مي‌ناميدند. رسم بر آن بود که منطقۀ را به عنوان اردو اعلام مي‌کردند و نيروها از مناطق مختلف به آن ملحق مي‌شدند. اين اردوگاه معمولاً در مناطق پر آب و علف که امکان چراي چارپايان وجود داشت برقرار مي‌شد. در اين شماره بهارستان تعدادي از تصاوير اردوهاي ناصري و مظفري و ظل‌السلطان و قواي نظامي به نمايش درآمده که با هم به نظاره مي‌نشينيم:
|
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
