» عزت‌الدوله؛ يار امير

ملک‌زاده خانم عزت‌الدوله تنها خواهر تني ناصرالدين شاه فرزند جهان خانم مهد عليا و محمد شاه قاجار در 1248 ق متولد شد. مهدعليا تربيت هر دو فرزند خود را به زني فرانسوي به نام مادام عباس گلساز سپرد. پس از انتصاب ميرزا محمدتقي خان اميرکبير به صدارت، ناصرالدين شاه که به صدراعظم خود علاقه زيادي داشت خواهر شانزده ساله‌اش را به عقد وي درآورد و حاصل اين ازدواج دو دختر به نامهاي تاج‌الملوک و همدم‌السلطنه بود.

پس از عزل اميرکبير از صدارت و تبعيدش به کاشان، عزت‌الدوله با وجود ميل شاه و مادرش مهدعليا، همسر خود را ترک نکرد و همواره در کنار وي بود. او از ترس آن که مبادا امير را مسموم کنند پيش از وي غذا را مي‌چشيد. زماني که حاجب‌الدوله به کاشان رفت تا حکم مرگ امير را جاري کند به حيله، عزت‌الدوله را از مير جدا کردند و عزت‌الدوله با نگراني بسيار چشم به راه بازگشت امير از حمام شد. کنت دوگبينوي فرانسوي در مورد اضطراب عزت‌الدوله در اين هنگام نوشته است:

شاهزاده خانم پس از مدتي مشاهده کرد که شوهرش برنگشته، به نگرانيهايش افزوده شد. در اتاق قدم مي‌زد و نمي‌توانست يک جا آروم بگيرد و هر لحظه يکي از زنان خدمتکار را براي کسب خبر مي‌فرستاد. سه ساعت بعد به اين نحو گذشت. شاهزاده خانم اعلام داشت که مطمئن است مصيبتي روي داده و با وجود مخالفت همراهانش تصميم گرفت شخصاً براي کسب خبر برود. [عزت‌الدوله] از اقامتگاهش خارج شد و مشاهده کرد سربازان، اندرون را محاصره کرده و راه خروج را بر او بسته‌اند. او [عزت‌الدوله] سربازان را از دست بلند کردن بر روي خواهر شاه بر حذر داشت و به سوي در خروج رهسپار شد ولي در را قفل کرده بودند¹.

عزت‌الدوله «با آن عصمت، بدون معجر [مقنعه] و چادر به حمام دويد. صد سوار يعني غلام که در خدمت امير [کبير] بودند مأمور نموده گفت اگر آنها [قاتلان امير] را بياورند سه هزار تومان انعام شماست»². اما صد افسوس که دير شده بود.

عزت‌الدوله پس از شهادت اميرکبير به همراه دو دخترش به تهران بازگشت و در عزاي همسر خود سيه‌پوش بود تا به امر برادر تاجدارش مجبور به ازدواج با ميرزا  کاظم خان نظام‌الملک فرزند صدراعظم جديد (ميرزا آقاخان نوري) شد. اما اين ازدواج نيز پس از عزل صدراعظم به حکم شاه از هم گسست.

عزت‌الدوله دو دختر خود از اميرکبير را به عقد برادرزاده‌هايش مظفرالدين ميرزا (شاه بعدي) و ظل‌السلطان درآورد. او که مدتي در محله عودلاجان ساکن بود، تکيه و حمامي در آنجا ساخت و وقف کرد. همواره در اين تکيه مراسم عزاداري مذهبي با شکوهي برپا مي‌داشت. عزت‌الدوله در سال 1318 قمري در زمان سلطنت مظفرالدين شاه درگذشت.

__________________________

1. سفرنامه کنت دوگوبينو، مترجم: عبدالرضا هوشنگ مهدوي، تهران، کتابسرا، 1367، صص 236 ـ 237.

2. عباس اقبال اشتياني، ميرزا تقي خان اميرکبير، به کوشش ايرج افشار، تهران، توس، 1355، ص 356.