» آخرين تلاش در آخرين ساعتها

جلال فرهمند

Farahmand@www.iichs.org

هر چند همه روزهاي سال 57 مهم و حياتي است ولي دو روز آخرين آن از همه مهم‌تر است. دو روزي که تعيين کننده بود و برابر بود با رفتن نظامي، و آمدن نظامي جديد.

يک ذهن روشن و آگاه مي‌توانست از نيمه‌هاي دوم سال 57 اضمحلال رژيم سلطنتي را به راحتي پيش بيني کند. لوازم حيات يک حکومت چيزهاي مشخصي است که رژيم پهلوي آنها را از دست داده بود. حمايت مردمي، رعايت تعادل و توازن در تصميم گيريها، وفاداري ساختار اداري و بوروکراسي و ... از مهم ترين ارکان ثبات يک نظام است.

حمايت مردمي که از همان سال تشکيل سلطنت پهلوي وجود نداشت، چون اين رژيمي بود که از کودتايي شکل گرفت (سوم حوت 1299) و با کودتايي ديگر (28 مرداد) تثبيت شد. در اين بين هر چه بود عوامفريبي بود و حمايت ظاهري مردمي نيز جز نمايش خياباني و اجباري چيزي نبود.

رعايت تعادل در تصميم گيريها هم در سال 57 به فراموشي کامل سپرده شده بود. شتاب حوادث چنان شديد بود که بسياري از تصميم گيريها متناقض و غير متوازن بود. تصميمي که حکومت شريف امامي مي‌گرفت در حکومت ازهاري که اندکي پس از وي آمده بود زير پا گذاشته مي‌شود، حتي نيروهاي طرفدار رژيم نيز تکليفشان نامعلوم و نامشخص بود. هنگامي که شاه در اوايل تابستان 57 دم از بگير و ببند داشت در روزهاي آخر حتي در تصميمي ديگر مجبور به منحل کردن ساواک شد. چيزي حدود هفت ماه.

ساختار اداري و بوروکراسي دولتي نيز از همان ابتداي سال 57 عدم وفاداري خود را به رژيم ثابت کرد. اعتصابهاي ادارات و ساير ارگانهاي حکومتي، رژيم را فلج کرده بود. بسياري از مراکز مهم و حياتي تعطيل يا نيمه تعطيل بود. همين امر موجب سستي و تخريب دروني رژيم پهلوي گرديد. حال در چنين اوضاع و حال و هوايي چه کسي از درون رژيم مي‌توانست تصميم معقول و يا تحليلي درست داشته باشد.

در سندي که پيش رو داريم فردي که مسئوليت دبيرخانه شوراي امنيت ملي را داشت (که يکي از ارگانهاي مهم و درجه يک رژيم است) طي تحليلي به مقام بالاتر و ارشد خودش مطالبي مي‌نويسد که بسيار دور از ذهن و عجيب است. بايد توجه داشت که تاريخ اين گزارش 21 بهمن 57 است يعني ساعاتي قبل از سقوط.

وي در تحليلش هنوز از تجمع نيروهاي طرفدار قانون اساسي و تشکيل ميتينگ بعدي آنها مي‌گويد، رخنه در صفوف انقلابيون که به نظر وي کمونيست بودند، تجزيه و تحليل نطق بازرگان و اعلام نقاط ضعف آن نطق و ... .

به هر حال اين سند که شايد از آخرين اسناد رژيم دستگاه سابق باشد جالب و خواندني است:

[34881 پ]

[34882 پ]