» گشت و گذاري در تبريز

 مختار حديدي

 تبريز يکي از قديمي ترين مناطق ايران است. مجموعه آثار تاريخي و نشانه هاي باستانشناختي که از محلهاي مختلف به دست آمده است دلالت بر ديرينگي و قدمت تاريخي اين شهر دارد. و قديمي ترين مطلب مربوط به شهر تبريز در کتيبۀ سارگن دوم پادشاه آشور (722ـ750 ق.م) آمده است که آن را شهري بزرگ و آباد و داراي باروي تودرتو وصف کرده است. تبريز در سال 21 هجري قمري به وسيله اعراب فتح شد.

 اهالي تبريز در سال 616 هجري موفق شدند با دادن هداياي قيمتي و پول فراوان، از هجوم مغولان به شهر و ويراني آن جلوگيري کنند. پس از حملۀ مغول به ايران براي اولين بار شهر تبريز به دستور آقاخان پايتخت رسمي ايلخانان شد.

─ خواجه رشيدالدين فضل الله همداني در بخش شمالي تبريز در بيلانکوه، مرکز علمي ربع رشيدي را بنا نهاد.

─ تاج الدين عليشاه جيلاني مسجد عليشاه (ارگ تبريز) را در مرکز شهر بنانهاد.

─ در زمان 780 هجري به دستور جهانشاه بن قرهِ يوسف بن ترکمان مسجد کبود (گوي مسجد) بنا گرديد.

─ بر اثر يورشهاي اميرتيمور و فرزندان او، کوچ اجباري صنعتگران و هنرمندان تبريزي به ترکستان و بالاخره زلزله هاي بي امان و پي درپي اکثر آثار تاريخي کم نظير تبريز از بين رفت.

─ در سال 906 هجري شاه اسماعيل صفوي تبريز را پايتخت ايران کرد. در اين دوران شهر تبريز بارها ميدان جنگ ايران و عثماني شد.

─ در آغاز حکومت قاجار به خصوص زمان فتحعلي شاه، تبريز پايتخت دوم يا وليعهدنشين ايران شد.

─ در جنبش مشروطيت ايران، مردم تبريز به رهبري دو قهرمان ملي ─ ستارخان و باقرخان ─  نقش مهمي ايفا کردند.

─ در سال 1324 شمسي فرقه دمکرات آذربايجان در تبريز حکومت خودمختار اعلام کرد که اين حکومت در آذرماه 1325با حمله قشون دولت مرکزي سرنگون شد.

اينک با تعدادي عکس به تبريز ─ از ديروز تا امروز ─ گذر مي کنيم. و تعدادي را در شماره ديگر ملاحظه خواهيد کرد.

منبع: مجموعۀ راهنماي جامع ايرانگردي (استان آذربايجان شرقي)

تصاوير: حميدرضا حديدي

 

مسجد جامع عليشاه (ارگ تبريز) ساخت مسجد عليشاه که در مرکز ميدان قديم تبريز قرار گرفته بود در سال 711 هجري قمري آغاز گشت. باني اين مسجد عظيم تاج الدين عليشاه جيلاني از وزراي ايراني حکومت ايلخانان مغول بوده است. اين مسجد همواره تا دوره صفويه نيز مورد استفاده بود. و در چند سده گذشته از بقاياي ايوان مسجد به عنوان مستحکم ترين ارگ حکومتي تبريز استفاده شد و نام «ارگ» بر آن مصطلح گشت.
اين خانه محل اجتماع سران مشروطيت در تبريز است. و تاريخ ساختمان آن 1247 شمسي مطابق  با 1288 هجري قمري است. باني اين خانه حاج مهدي کوزه کناني از فعالين نهضت مشروطيت بود.
مقبرةالشعراء محل دفن دهها تن از عرفا، دانشمندان و اديبان نام آور اين مرزوبوم است. و در دوران اشغال چند ساله ترکان به صورت ويرانه اي درآمد. از مشهورترين چهره هاي معاصر که در مقبرةالشعراء دفن هستند محمدحسين شهريار شاعر نامدار معاصر ايران است.
موزه هنري استاد بهتوني: اشياء ارائه شده در اين موزه همه از گچ و سيمان مي باشد که بالغ بر ده هزار قطعه است.
شاه گو°لی (استخرشاه) سابق و ائل گولي (استخر مردم) فعلي از گردشگاههاي زيبا و دلکش تبريز و ايران است که در هفت کيلومتري جنوب شرقي تبريز، بر دامنۀ تپه اي واقع شده‌است.
در موزه آذربايجان بيش از 2300 قطعه اشياء عتيقه و هنري ثبت شده و يکهزار شيء غير ثبتي دارد. اين موزه در سه طبقه نمايشگاه دائمي آثار هنري، باستانشناسي، مردم‌شناسي و مشروطيت است.
کاخ و تالار شهرداري تبريز در سال 1321 شمسي ساخته شد. اين ساختمان داراي يک برج ساعت چهار جانبي است که با طنين موزون زنگهايش هر پانزده دقيقه يک بار گذشت زمان را اعلام مي کند.
قاسم خان والي اولين شهردار تبريز (در محوطه تالار شهرداري)