 |
| ماهنامه شماره 49 - صفحه 2 |
» محرم و تعزيه خواني حسین کلاته دشمنت کشت ولي نور تو خاموش نشد آري آن جلوه که فاني نشود نور خداست محرم و عاشوراي حسيني ، هنگامه پيمان بستن مکرر مسلمانان با قافله سالار شهيدان حضرت ابا عبدالله الحسين (ع) است. ياد و خاطره شهداي کربلا مشعل فروزان قيام بر ضد ظلم و ستم را در خلال ساليان متمادي برافراشته نگاه داشته و پيام عاشورا را از اين طريق همه ساله در تاريخ تداوم بخشيده است. سياه پوش شدن مردم، نوحه سرايي، برداشتن نخل و علم و کتل، اطعام عزاداران حسيني و برپايي مراسم تعزيه خواني و روضه خواني در هيأت ها، تکايا و حسينيه هاي شهرها و روستاهاي ايران، نمونه هايي از آداب و سنن مسلمانان و ارادتمندان به اهل بيت عصمت و طهارت مي باشد. «... باري تبديل شدن حماسه کربلا با جوهره ي الهي و توام با قداست، معنويت رشادت و عشق و شجاعت به شعائر اسلامي، ضمن زنده نگه داشتن مکتب و ياد آن شجاعـــــــان و رشادت هايشان انگيزه اي است براي انقلاب مکرر بر عليه ظلم و بيداد...». 1 اين واقعه عظيم تاريخي در اسلام، فصلي درخشان در عقايد مذهبي ايرانيان که به ائمه اطهار و آل الله علاقه مندند ايجاد کرد و سرآغازي براي برپايي تعزيه گرديد که با گسترش و توسعه آن دامنه ساير حوادث مذهبي، همچون وفات پيامبر اسلام (ص)، وفات حضرت زهرا (س)، شهادت مظلومانه حضرت علي (ع) و شهادت کريم اهل البيت امام حسن مجتبي (ع) از صحراي کربلا به کوفه، شام ، مدينه و سراسر ايران ، خصوصاً مشهد، قم، يزد، شيراز و ... کشيده شد. در يک سوي تعزيه سخن از خانداني فاسق، مکار، فريبکار ، ظالم و در مقابل خانواده اي متقي، پرهيزکار، خداپرست، فداکار و حق طلب قرار دارد. «... در تعزيه به آساني نوحه مي خوانند، مي نالند، مي گريند، بر سر و سينه مي زنند ، بدي و فساد را تخطئه مي کنند، بر يزيديان و قدرتمندان ظالم همه زمانها لعنت پياپي مي فرستند و ستم و ستمگري را نفي مي کنند...». 2 «...معني لغوي تعزيه با معني اصطلاحي آن تفاوت دارد. تعزيه در لغت به معني سوگواري و عزاداري و برپا داشتن يادبود عزيزان در گذشته است. ليکن در اصطلاح به نوعي نمايش مذهبي با آداب و رسوم و سنت هاي خاص اطلاق مي شود...».3 در لغتنامه دهخدا تعزيه به معني سوگواري و عزاداري يا تعزيت و برپاداري عزاي حضرت سيدالشهدا (ع) و روضه خواني و شبيه خواني يا هر نمايشي که به توسط عده اي از اهل فن با موسيقي موزون همراه باشد و بعضي از مصائب اهل بيت عليه السلام را مصور سازد، گويند. «...اقامه عزا براي شهداي کربلا و سيد و سالار شهيدان حضرت حسين بن علي (ع) قدمتي ديرينه دارد. قدمتي به وسعت تاريخ عاشورا...».4 «خارجياني که ظرف تقريباً دويست سال اخير بر حسب اتفاق در ايران زيسته اند، يا از ايران گذشته اند، مجذوب شکل نمايشي فوق العاده بوده اند به نام تعزيه (تعزيت) يا شبيه (يا به روايت بالا تراژدي حسن و حسين(ع) ) . اين مجذوبيت در واقع از سده شانزدهم آغاز مي شود...».5 در دوره قاجار تعزيه خواني از نظر محتوا و کيفيت و از جهت نحوه برگزاري و محل آن به اوج تکامل مي رسد به طوري که در زمان ناصرالدين شاه قاجار در تهران «... 200 تا 300 جا براي مراسم تعزيه اعم از تکيه، حسينيه و ميدان وجود داشت که هر کدام 200 تا 300 نفر را در خود جاي مي دادند ...».6 پس از ناصرالدين شاه قاجار تعزيه رفته رفته اهميت خود را از دست داد و در سالهاي آغاز ديکتاتوري رضا شاه پهلوي اجراي تعزيه رفته رفته ممنوع اعلام گرديد به طوري که : «....فتح اله پاکروان استاندار خراسان در محرم سال 1315 هـ .ش برگزاري جلسات روضه خواني در داورزن سبزوار را ممنوع اعلام کرد ...». 7 روستاي کلاته مزينان از توابع بخش داورزن سبزوار حدود 250 خانوار و بيش از 1000 نفر جمعيت دارد. از دوره قاجار تاکنون همه ساله مراسم عزاداري اهل بيت عصمت و طهارت، خصوصاٌ عزاداري و تعزيه خواني خامس آل عبا آقا اباعبدالله الحسين (ع) در اين روستا برگزار مي شود. در اين مراسم که اوج آن روز دهم محرم، روز عاشوراي حسيني است مردم عزادار و سياه پوش، پس از نماز صبح در هيات هاي ابوالفضلي، 8 علي اکبري، 9 علي اصغري10 جمع مي شوند و پس از خواندن زيارت عاشورا، عزاداران هيأت علي اصغري به عزادارن هيأت علي اکبـري مي پيوندند و به اتفاق راهي هيأت ابوالفضلي مي شوند. اين دو هيأت زنجيرزن مورد استقبال هيأت ابوالفضلي سينه زن قرار مي گيرند و در ادامه، سه هيأت مذکور شامل زن و مرد، پير و جوان و ... که همگي عاشق سيد و سالار شهيدان کربلا هستند با دستجات منظم زنجيرزني و سينه زني و نوحه سرايي راهي قبرستان 11 روستاي کلاته مزينان مي شوند. در آن محل جهت مغفرت اهل قبور و شادي روح شهداي روستا زيارت عاشورا خوانده مي شود. سپس دستجات منظم عزادار راهي محلي که در خارج از روستا به منظور تعزيه خواني ساخته شده و معروف به قتلگاه 12 است مي شوند. در حرکت از هيأت ها تا رسيدن به مزار اهل قبور و رفتن به قتلگاه ، دستجات زنجيرزن و سينه زن با يادآوري حماسه کربلا نوحه ها و اشعاري را مي سرايند که به تعدادي از آنها اشاره مي شود:
امروز عاشورا يا عيد قربان است امروز بود عاشورا گرديده جهان طوفاني چه شور و شين است امروز واي که از رخ حسين شمر حيا نمي کند حسين مصباح الهدي کرببلا يکسر از خون گلستان است امروز به خون مي غلتد از جور وجفا سلطاني قتل حسين است امروز تا نکشد حسين را دست رها نمي کند حسين سفينه النجاه پس از رسيدن عزاداران حسيني به محل برگزاري تعزيه (قتلگاه) مردان و زنان در جايگاههاي مخصوص به خود مستقر مي شوند و گروه تعزيه گردان و تعزيه خوان با پوشيدن لباسهاي مخصوص و استقرار در محل مربوط به خود، تعزيه خواني شروع مي شود. مردم نيز که يک سال منتظر رسيدن چنين روزي هستند و از بعضي از شهرهاي بزرگ خود را بدانجا رسانيده اند با دقت به مراسم که نوعي اثر ادبي و ريشه در عقايد ديني و اعتقادي آنان دارد گوش فرا مي دهند و از طرف کساني که طي سال براي اين روز نذر و نياز داشته اند پذيرايي مي گردند . ورود امام حسين (ع) و يارانش به صحراي کربلا، جلو گرفتن حر بن رياحي بر امام حسين (ع)، ورود لشکريان عمربن سعد و شمر به صحراي کربلا، توبه و شهادت حر بن رياحي، شهادت خاندان بني هاشم (حضرت عباس، حضرت علي اکبر ، حضرت علي اصغر، حضرت قاسم بن حسن و ...)، شهادت ديگر ياران حضرت و بالاخره شهادت امام حسين (ع)، آتش زدن خيام، اسب تازي بر جنازة شهدا و ... از جمله برنامه هاي است که در اين روز به صورت تعزيه همراه با حزن و اندوه اجرا مي شود. در اين روز که تا شب به طول مي انجامد نماز ظهر و عصر به جماعت در وسط ميدان قتلگاه برگزار مي شود که يادآور آخرين نماز امام حسين (ع) است که از نظر روحي و رواني اثرهاي بسيار زيادي بر حضار دارد. امسال نيز اين مراسم پرفيض در کلاته مزينان برگزار شد که بنده توفيق داشتم در آن شرکت کنم و چندين عکس تهيه نمودم که تقديم مي گردد.
1. موسی حقانی، محرم از نگاه تاریخ و تصویر، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال ششم، ش 22 – 21، بهار و تابستان 1381، ص 494. 2. صادق همایونی، تعزیه در ایران، شیراز، انتشارات نوید، بهار 1368، ص 46 . 3. همان، ص 47 . 4. موسی حقانی، همان، ص 496 . 5. پتر جی . چلکوو سکی، تعزیه، هنر بومی پیشرو ایران، ترجمه داود حاتمی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، سال 1367 ص 8- ص 3 . 6. غلامحسین مصاحب، دایره المعارف فارسی، (الف – ت )، ص 443 . 7. موسی حقانی، ص 530 . 8. هیأتی است که توسط پیرمردان و ریش سفیدان تأسیس و اداره می شود که متوسل به حضرت ابوالفضل (ع) هستند و ساختمان آن نیز توسط اعضا خریداری و وقف این کار شده است و سینه زن هستند. 9. هیأتی است که توسط جوانان و مردان بین 20 تا 50 سال تأسیس و اداره می شود که متوسلین به حضرت علی اکبر (ع) هستند، ساختمان و امکانات این هیأت هم توسط اعضا خریداری و وقف این کار شده است و زنجیر زن هستند. 10. هیأتی است که شامل نونهالان و نوجوانان است و چند نفر بانی و مؤسس این هیأت هستند که محل آن توسط خیّری وقف این کار شده و زنجیر زن هستند. 11. در ضلع شمال شرقی روستای کلاته مزینان واقع شده و مردم به احترام امامزاده ای که در آنجا مدفون است مرده های خود را آنجا دفن می کنند. ضمناً شهدای روستا که حدود 30 تن هستند در آن محل مدفون شده اند. 12. محلی است که چند نفر خیّر روستا آن را خریداری و وقف این کار کرده اند که به تازگی دور تا دور آن را سکو زده اند و مردم روی سکو می نشینند و در وسط این زمین مراسم تعزیه خوانی اجرا می شود. |
))
))
))
))
))
))
))
))
))
))
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
