منطقه حسن آباد كه ناحيه شمال غرب آن روزهاي طهران به شمار مي آمد يكي از بزرگترين باغهاي شهر بود. اين باغ متعلق به ميرزا يوسف آشتياني بود كه استخر بزرگ آن محل كنوني سفارت ايتالياست. مستوفي الممالك قبل از گسترش يافتن طهران و خراب شدن حصار شاه طهماسبي آن به سال 1286ق بيشتر زمينهاي بيرون حصار تا بهجت آباد و از آنجا تا يوسف آباد ونك و اوين را خريداري كرد. پس از بزرگ شدن طهران باغ بزرگي ايجاد كرد و آن را به نام پسرش حسن، حسن آباد نامگذاري كرد. اين وجه تسميه حسن آباد است. پس از فوت ميرزا يوسف آشتياني ورثه اين ملك را تكه تكه كرده به مردم فروختند به صورتي كه پس از چندين سال اثري از اين باغ باقي نماند و محله مسكوني حسن آباد از دل آن زاده شد. به طوري كه در آمارگيري مستغلات دارالخلافه طهران به سال 1297 شمسي اين محله داراي 572 باب خانه، 866 مغازه،39 كاروانسرا،16 باغچه و 14 حمام بود. و در واقع از محله هاي بزرگ طهران به شمار مي آمد كه عده نفوس آن 12570 نفر سر شماري شده بود. معابر اين محله مانند ساير معابر طهران كم عرض و پيچ در پيچ بود. پس از تغيير سلطنت قاجار، رضا پهلوي به خيال خود مي خواست سريعاً از راه ميان بر، ايران را به تمدن برساند. يكي از اين فعاليتهاي سريع و ميان بر در طهران انجام شد. وي يكي از خشن ترين افسران خود يعني سرتيپ كريم آقا بوذرجمهر را براي اصلاح تهران به شهرداري برگمارد. وي مي بايست طهران قجري را به تهران پهلوي تبديل مي كرد.

بوذرجمهر كه بويي از احساس و لطافت نبرده بود با هر چه آثار قديمي مخالف بود. طهران خود با توجه به سابقه اندكش بهره چنداني از ساختمانهاي زيبا نداشت. ولي همين تعداد اندك هم به دست اين موجود نيست و نا بود شد.

تخريب دروازه هاي دوازده گانه تهران، تكيه دولت و ... بسياري ديگر فهرست بلند بالايي از ويرانگري اين مرد است. وي تنها خط راست را مي شناخت و تهران را با خطوط خيابانهاي شمالي و جنوبي قطعه قطعه كرد.

هر چند براي توسعه شهر بزرگي همچون تهران برخي اصلاحات لازم بود ولي تخريبگري وي و خالي كردن تهران از شناسنامه قديمش قابل توجيه نيست. برخي از تغييرات و كاربريهاي وي تا الان نيز باقي مانده است. از جمله آن ميدان حسن آباد يا هشت گنبد است.

سبك معماري اين ميدان كاملاً غربي است و نسبتي با معماري سنتي ايراني ندارد. نگرش غرب گرايانه اين زمان حكومت در سبكهاي معماري ايراني نيز نفوذ يافت يعني سبك معماري ساختمانهاي گنبدي. مشابه اين معماري در ساختمان بزرگ تخريب شده تلگرافخانه در ميدان توپخانه، ميدان مخبرالدوله، بانك تجارت( بازرگاني سابق) اصفهان و چند بناي ديگر ديده مي شود.

ميدان حسن آباد به سال 1309 با نام پهلوي در چهارراه حسن آباد سابق به بهره برداري رسيد. ميداني دايره شكل به شعاع 45 متر و مساحت حدود 6358 متر.

قبرستان معروف حسن آباد كه در شمال غرب ميدان بود به سال 1317 به مركز آتش نشاني تبديل شد و قبرستان آن تعطيل گرديد. از نكات جالب اين ميدان وجود حمامي در نزديك قبرستان بود كه در نزد عوام شايع بود كه محل رفت و آمد اجنه است و به همين دليل اين حمام از رونق افتاد و به دليل حضور اجنه در آن بعد از مدتي تعطيل شد!

خوشبختانه اين ميدان پس از گذشت هشتاد سال هنوز پا بر جا مانده هر چند تغييراتي در قسمتهايي از آن ايجاد شده ولي شكل اوليه خود را محفوظ داشته است.

در اين شماره بهارستان تعدادي از عكسهاي قديمي و جديد اين ميدان انتخاب شده است.

 

Aa1-3899	Aa1-04803-00	Aa4-04278-00
Tt124-64	Tt124-346