به روايت تاريخ، راه «شاهي» اولين راه مستقلي است كه در اين دوره به وجود آمده است. به گفته هرودوت در جهان هيچ چيز تندتر از پيكهاي شاهي نيست، زيرا در هر كاروانسرا يك چابك سوار ماهر بر گرده اسبان تند رو در انتظار رسيدن پيك شاهي بود كه به محض رسيدن پيام را بگيرد و به تاخت به كاروانسراي بعدي برساند.

بنابراين در دوران هخامنشي (داريوش اول) با احداث راههاي مختلف و به هم پيوستن كوره راهها يك شبكه عظيم راه در حدود بيست هزار كيلومتر به منظور ارتباط فرهنگي علمي و فني و رونق اقتصادي و خبر رساني و اداره بهتر امور به وجود آمد و در دوره سلوكيان (جانشينان اسكندر) نيز برخي از آنها را محافظت و بعضي را بنابر مصلحت نظامي تخريب كردند تا اينكه در زمان اشكانيان اين شبكه راهها باز رونق دوره هخامنشي را به دست آورد و امنيت به حد عالي رسيد.

در سايه امنيت دوباره و رونق تجارت جهاني تحت لواي دولت اشكاني، خاقان چين به فكر افتاد كه اقداماتي در جهت صادرات ابريشم چيني انجام دهد و به دنبال آن عدلهاي ابريشم چين پس از سه سال صرف وقت و پيمودن حدود ده هزار كيلومتر در مسير اين جاده از چين به يونان و روم مي رسيد.² و چنين بود كه راه تجاري دوره هخامنشي در دوره اشكانيان (پارتها) به «جاده ابريشم» مشهور شد به طوري كه حتي امروز در برخي مناطق هنوز در زبان مردم بومي نام جاده ابريشم باقيمانده است.³

تاريخ روابط ايران با چين از دوره پيشداديان⁴ آغاز شد و در دوره كيانيان و هخامنشيان ادامه پيدا كرد و در زمان پارتها (اشكانيان) وارد مرحله جديدي شد و در دوره ساسانيان روابط تجاري و فرهنگي همچنان ادامه داشت⁵ و در دوره اسلامي نيز بر رونق ارتباط و روابط افزوده شد. در دوران اسلامي به علت ناامني راههاي خشكي روابط تجاري با گسترش شبكه راههاي دريايي در اختيار مسلمانان ايران بود⁶ و روابط همچنان ادامه داشت. در دوره ايلخانيان مغول باز روابط گسترش يافت. اما در قرن 16 ميلادي به بعد با تهاجم استعمار به سمت آسيا و خاورميانه رو به رو هستيم.

با اين همه در دوره حكومت صفويه مجد عظمت گذشته ايران هخامنشي و ساساني تحت لواي رسميت مذهب شيعه تأمين شد و ايران باز استقلال ملي خود را در سايه حكومت مذهبي تشيع پيدا كرد و در دوره شاه عباس كبير مرزهاي باستاني ايران تا حدي احيا و به دوره ساساني برگشت و با احداث و تعميرات راهها و ايجاد كاروانسراهايي با نام رباط و تأمين امنيت جاده ها رونق تجارت به حد اعلاي خود رسيد و تجارت ابريشم به توسط خود شاه عباس رونق گرفت و عدلهاي ابريشم شاه عباسي در كنار ديگر مصنوعات به شرق و غرب مي رسيد و در اين عصر اصفهان مركز تبادلات جهاني بود. با سقوط حكومت صفوي و تهاجم استعمار به شرق و بي توجهي حكومتهاي قاجار نا امني و انحطاط در پيش بود. راهها تخريب شد و چپاول كاروانسها در بين راهها باعث مي شد كه از رونق بيفتد و تجار سرمايه هاي خود را به خطر نيندازند بلكه نقش دلالي براي كالاهاي روسي و انگليسي و فرانسوي رواج يابد و توليدات سنتي و اندك ايران در رقابت با كارخانجات خارجي از ميدان خارج شود.

انديشه احياي صنايع ملي و اقتباس صنايع جديد اروپايي و اطلاعاتي كه از پيشرفت صنايع در كشورهاي اروپايي مي رسيد عامل مهمي در علاقه مند ساختن تجار ايراني به رونق صنايع ملي و كسب صنايع جديد اروپايي بود. روشنگران، روحانيون، طبقات متوسط و بازرگانان احياي اقتصاد ايران و آوردن كارخانه از خارج و تهيه توليدات داخلي را وسيله اي مؤثر براي بي نيازي از فرنگيان، عظمت اسلام، سربلندي و استقلال ايران و جلوگيري از ورود اجناس پر زرق و برق فرنگ مي دانستند. اين تلاشها اگرچه در نهايت موجب ايجاد كارخانه و رونق اندكي در واردات و صادرات شد، اما در مقايسه با اروپاي صنعتي توان برابري نداشت.

------------------------------------------

1- رجوع كنيد به ايرانشهر جلد دوم مبحث راههاي ايران ص 1453 به بعد.

2- رجوع كنيد به ايرانشهر، جلد 2 ص 1457 .

3- در مصاحبه با مردم مناطق مختلف مسير جاده ابريشم.

4- در اين خصوص رجوع كنيد به شاهنامه فردوسي (اندر پادشاهي فريدون).

5- در اين خصوص دانشمند بزرگ چيني آقاي جو، جه چين مقاله ارزنده اي تحت عنوان دوستي دو هزار ساله از روابط تاريخي ميان چين و ايران نوشته است. مقاله وي در ژوئيه 1978 در شماره هفتم مجله تحقيقات تاريخي (Le- Shee- Yan-Joo) منتشر شده است. گوشه اي از آن در نامواره دكتر محمود افشار جلد دوم ص 806 آمده است.

6- در اين خصوص براي آگاهي بيشتر رجوع كنيد به كتاب سفرهاي سليمان سيرافي از خليج فارس تا چين.