مجموعه‌اي از اسناد تاريخي، مقالات روزنامه و مجلات و بريده‌هاي آنها بخش ديگري از آرشيو است. به ويژه اسناد تاريخي که مينورسکي به آنها دست يافته، براي تحقيقات تاريخي بسيار ارزنده هستند. در اين بخش، تعدادي از روزنامه‌هاي منتشره در ايران نيز ديده مي‌شود که ممکن است در مراکز آرشيوي ايران امکان دسترسي به آنها ميسر نباشد. روي هم رفته تعداد پرونده‌هاي اين بخش 5241 مورد است.

              اما جذابترين قسمت آرشيو شخصي مينورسکي، بخش عکس مي‌باشد. براي بنده بسيار مايه حيرت است که عليرغم گذشت ساليان اندک از اختراع دوربين و فن عکاسي و کاربرد محدود اين صنعت در آن ايام، مينورسکي  با چه رويکردي به اهميت زياد اين پديده پي برده است؟ به گونه اي که در هر شهري که اقامت داشته از آنجا حداقل يک قطعه عکس از آن تهيه ميکرده است؟

             عکسهاي زيادي از شهرهاي ايران و قفقاز همانند مشهد، قم، تهران، ري، تفليس، تبريز و... در اين بخش وجود دارد. شايد بخش با اهميت‌تر اين تصاوير، عکسهاي او از شهرها و مناطق مرزي ايران و ترکيه باشد که تا آن زمان به آنها دوربين عکاسي وارد نشده است: همانند سقز، بوکان، اربيل، سنندج، زهاب، قصرشيرين و... در اين شهرها، به دفعات زياد عکسهاي گوناگوني از مناظر طبيعي، شخصيتهاي محلي، ايلات و عشاير و .. مشاهده مي شود.

              مينورسکي آگاهانه با تصوير گرفتن از اين پديده‌ها، يک منبع فوق‌العاده مهم تاريخي را براي آيندگان به ميراث گذاشته است. 1400 قطعه عکس و حدود 1300 قطعه نگاتيو که قابليت چاپ دارند در اين بخش بايگاني شده است.

مجموعه اسناد انتخاب شده در اين مجموعه اسنادي است از مکاتبات مينورسکي به زبان فارسي و فرانسه. نامه‌هايي از وي به اعتلاءالملک که گوياي زمينه سازي مينورسکي جهت حضور دوستش در کميسيون سرحدي است. و اين نامه‌ها تا حدي معرف آن چهره نامدار وي در زماني است که نماينده يک کشور متجاوز به حق و حقوق ايرانيان بود. 

نامه پنجم اين مجموعه به سال 1963ميلادي نگاشته شده و مربوط به نامه نگاري مينورسکي به اردشير زاهدي سفير ايران است. که اين نامه جداي از بقيه نامه‌نگاريهاست و به فعاليتهاي اين نويسنده نام آشنا در سالهاي بعد مي‌پردازد.

در اينجا بايد از دوست عزيزم جناب آقاي عوادزاده که زحمت ترجمه مکاتبات فرانسه اين مجموعه را متقبل شدند تشکر کنم.

8/21اوت 1913

فدايت شوم، خيلي خيلي بي‌التفاتي فرموديد که اينطور تشريف برديد از قضا بنده مخصوصاٌ اين روزها خيلي مطالب مهم و فوري داشتم که با جنابعالي مذاکره کنم. بيني و بين الله شرط دوستي نبود که ما را اينجا اينطور بگذاريد. با پست امروز سواد يادداشت آخري ما خدمت شما به توسط سفارت کبراي برلن فرستاده مي‌شود. هر چه زودتر از سفارت بگيريد و به جاهاي لازم حالي بفرماييد. سه چهار روز ديگر عازم پطرسبورغ مي‌شوم و خواهشمندم جواب اين کاغذ به اسم بنده به

Petersbourg (Russia), Ministere des affaires etrangeress

التفات بفرماييد اميد هست که کوميسيون به محمره خيلي به زودي برود. اجزاء عثماني و انکليز معين شدند. البته حضور جنابعالي نهايت لازم خواهد بود. فکر خودتان را بکنيد و در نظر داشته باشيد که در 29سپتامبر روس ما يک کشتي داريم که مستقيماً از اسلامبول به بصره مي‌رود. جواب فوري شما خيلي لازم چون بنده هم نمي‌دانم چند روز در پطرسبورغ خواهم ماند. اما بيشتر از 15-20روز نمي‌مانم. هر چيزيکه براي سفر شما لازم است مي‌توانيد در برلن بخريد. رئيس کوميسيون عثماني يک نفر پاشا مي‌شود اگر رئيس کوميسيون شما جز جنابعالي کسي مي‌شود خودتان در هر صورت بايد معاون او باشيد.

در مسئله مواجب بنده مي‌توانم در پطرسبورغ گفت وگو بکنم که بعد از اين اسباب معطلي نشود منتظر جواب مستعجل هستم.

زياده تصديع

V.Minorsky

27 اوت تا 9سپتامبر 1913

فدايت شوم، حالا خود جنابعالي ملاحظه فرموديد تا چه اندازه تشريف بردن جنابعالي بي‌خبر اسباب اشکالات شده است. چنانچه مسبوق هستيد ما حالا گفت و گو مي‌کنيم براي تشکيل کوميسيون تحديد حدود هم انگليزها و هم خودمان لازم بلکه الزم مي‌دانيم که جنابعالي در کومسيون ايران تشريف داريد. در غياب جنابعالي ما يک چيزي را نمي‌توانستيم قرار بدهيم. آيا جنابعالي ميل و اميد داريد که رئيس کوميسيون بشويد يا مناسب‌تر مي‌دانيد که رئيس کوميسيون يک شخص ديگر باشد از بزرگان دولت عليه ايران و از آن آقايانيکه با چادر مادر و با قبل منقال سياحت مي‌کنند و با نهايت تشخص رفتار مي‌نمايند در اين صورت جنابعالي صاحب کار واقعي مي‌شديد و آن شخص محترم همان براي... خوب بود. مستدعي هستم هر چه زودتر راي خودتان را دراين خصوص بفرماييد و اسم هر شخصي را که خودتان براي کوميسيون لازم مي‌دانيد به بنده محرمانه بنويسيد.

ديروز با جناب مفخم‌الدوله خيلي صحبت داشتيم در باب سرحد خودشان مي‌خواهند اين مطلب را با خريطه خدمت جناب نايت‌السلطنه عرض بکنند. ضمناً گفت وگوي ما از جنابعالي شده است و هر قدر ممکن بود اصرار داشتم که جنابعالي را براي اين ماموريت تعيين بکنند احتمال مي‌رود که خود بنده همقطار جنابعالي در سرحد باشم يقين دارم که وقت ما خيلي خيلي خوش خواهد گذشت. از طرف بنده خدمت سفيرکبير سلام فراوان تقديم بفرماييد و همچنين به جناب ناظم‌الملک جواب خودتانرا هر چه زودتر به توسط سفارت ما يا مستقيماٌ با پست روس ارسال بفرماييد. اميدوارم که تا دو هفته ديگر اينجا خواهم بود.

زياده زحمت

V.Minorsky

سفارت امپراطوري روسيه

قسطنطنيه

ما امضاء کنندگان زير، طرح تشريفات تهيه شده از سوي ناظم‌الملک و اعتلاءالملک را تاييد مي‌کنيم و بر اين باوريم که آنها به آموزش خاصي براي اين کار نياز ندارند. فقط نکته قابل توجه اينکه اين طرح پس از تهيه بايد به تصويب سفرا برسد.

27اکتبر/9نوامبر1913

آ.سي. واتيسلاو/ مينورسکي

پاريس، 6 ژانويه 1920

دوست عزيزم

از حضورتان استدعا دارم مرحمت فرموده نامه کوچکي را که ضميمه کرده‌ام به همسرم بدهيد.

فعلاً سه ماه است که در پاريس هستم و زندگي به قدري سخت ودشوار است که از گذر روزها و هفته‌ها چيزي نمي‌فهمم! شرايط و اوضاع روسيه چندان رضايت‌بخش نيست، البته هر آنچه لازم باشد و هر آنچه که در توان داريم بايد انجام بدهيم و اميدوارم که توانسته باشيم دين خودمان را به ميهن ادا کرده باشيم. دولت هر چه مي‌خواهد باشد، روسيه باقيست و براي هميشه باقي خواهد ماند و ما بايد در اينجا توضيح بدهيم که براي توسعه و پيشرفت صلح‌آميز روسيه در آينده، چه شرايطي بايد فراهم آيد. بعلاوه، بايد فرصتي را مهيا کنيم تا يکصد ميليون انسان آزارديده از همه خيانتهاي تغيير ماهيت داده‌اي که فکر مي‌کنند از آن در رنج و عذاب‌اند، از همه موانع سر راه بپرند، همانطوري که چند روز پيش مجلهLE chos de Paris  اين مطلب را عنوان کرده بود.

راجع به ايران، صادقانه عرض کنم، با توجه به اينکه ما فقط به استقلال و تماميت ارضي کشور شما فکر مي‌کنيم، روابط ما بسيار خوب خواهد شد.

اين روزها اغلب اوقات خاطره سفر به ياد ماندني‌مان به مرز را مرور مي‌کنم چون که باز اين مسئله مطرح شده است و از من اطلاعاتي در باره هتل موريس و ساعات مناسب آن مي‌پرسند!

واقعاً براي اين، احساس دلتنگي مي‌کنم و از نبود خانواده در کنار خودم بسيار ناراحتم. منتظرم تا لحظه عزيمتم به تهران فرا برسد. مراتب ارادت و احترام را به جناب وثوق‌الدوله ابلاغ فرماييد.

با تقديم احترامات فائقه

و. مينورسکي

اگر زماني به اطلاعات اندک من درباره مرز احتياج پيدا کرديد، مي‌توانيد از هيئت نمايندگي خودتان درخواست کنيد تا از اين اطلاعات استفاده کنند.

27,BATEMAN STREET

CAMBRIDGE

TEL,54368

Mon Cher Ambassadeur

خيلي افسوس مي‌خورم از آنکه ديروز نتوانستيم در سفارت کبري شرفياب شويم. پس از اينکه کتباً تبريکات صميمانه خومانرا به عرض برسانم. ديروز هوا (اقلاً در کمبريج) خيلي سرد بود و به امر پزشک خانواده بايستي بيرون نروم. اسباب تاسف بنده اين است که تا به حال مجالي نداشتم که با حضرتعالي مفصل صحبت نمايم. بلکه روز بيروز نوروز ميسر شوم به اين نيت ديرين. بلکه هم روزي به تماشاي اين شهر شهير و قديم تشريف بفرماييد و ضمناً فقيرخانه را سرافراز بفرماييد.

مجموعه بيست مقاله مينورسکي تقريباً حاضر است ولي کار بعض عکسها قدري به تاخير افتاده است. اين هم ان‌شاءالله اي روزها تمام مي‌شود.

با آرزوي هم جور سعادت به حضرتعالي و حضرت عليا.

مخلص حقيقي

V.Minorsky

57288 پ  تا 57289 پ

57290 پ تا 57292 پ

20-323- 117خ

57132 پ تا 57135 پ

18- 459- 115 ز

 صفحه اول

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع:

1. پارسادوست، منوچهر. روابط تاريخي و حقوقي ايران، عثماني و عراق. تهران، شرکت انتشار، 1364.

2. رستمي، محمد. ايران شناسان و ادبيات فارسي. تهران، پژوهشگاه علوم انساني، 1390.

3. سليماني، کريم. القاب رجال دوره قاجاريه. تهران، نشرني، 1379.

4. کامشاد، حسن. حديث نفس. تهران، نشرني، 1387.