» ماسوله ـ روستاي پلكانی
مختار حديدي
«شهرك چشمه‌سارهاي شفاف» «روستاي پلكاني» «شهرك ستارگان روشن» «روستاي آبشارهاي غلتان»؛ اين روستاي مسحوركننده در 35 كيلومتري شهر فومن در استان گيلان واقع است. جادة با صفايي كه در ميان شاليزارهاي سبز و خرم و جنگلهاي انبوه و سر به فلك كشيده از دو سر احاطه شده است ماسوله را از شرق به فومن و به دنياي خارج ارتباط مي‌دهد.
اگر از كنار بستر مواج و خروشان «ماسوله رودخان» كه از ستيغ كوهستانهاي ييلاقي ماسوله سرچشمه گرفته و از پايين روستا مي‌‌گذرد به تماشا بايستي طبيعت زيباي ماسوله در نيمه نخستين سال، با طراوت و سرسبز است، مثل تكه‌هاي زمرد، و در نيمة دوم سال، مانند قطعاتي از طلاي ناخالص، لابه‌لاي بناهاي قديمي و چشمگير آن مي‌درخشد و منظره‌اي بس دلپذيري و رويايي به آن مي‌بخشد. روستا متشكل از چهار قسمت به نامهاي «محلة خانه‌بر» «محله مسجدبر» «اسدمحله» و « كش سر» است كه در وسعتي به مساحت تقريبي صد و پنجاه هزار متر مربع رخ مي‌نمايد.
اختلاف ارتفاع از بلندترين نقطه تا پايين‌ترين سطح روستا قريب صدمتر بوده و همين مسئله موجب پيدايش نمايي بي‌نظير در معماري ماسوله است. بدين نحو كه گذرگاهها و معابر عمومي اكثراً همان بامهاي خانه‌هاست.به‌عبارت ديگر در ماسوله غالباً وقتي از كوچه‌اي گذر كني از روي بام چند خانه گذشته‌اي و ارتباط اين گذرگاهها، با وسيلة پله‌هاي سنگي است كه نماي كلي روستا را يكپارچه‌تر و زيباتر مي‌سازد.
خانه‌ها بيشتر دو طبقه و به ندرت يك و يا سه طبقه است. دالان، سياهچال، انبار، پله‌هاي بلندي كه طبقة همكف را به طبقة دوم مي‌پيوندد، «پشن» كه همان «توالت» باشد، هال كه به زبان محلي به آن «چغم» مي‌گويند، اتاق نسبتاً بزرگي كه محل پذيرايي ميهمان است، اتاق كوچكتري كه نشيمن‌گاه دائمي ساكنان خانه است، و «سومه» كه مقر زمستاني خانواده است به اضافه تالار كه عبارت از ايوان كوچكي است قسمتهاي يك خانه بزرگ و كامل را در ماسوله تشكيل مي‌دهد. خانه‌هاي كوچكتر ساده‌تر است و فضاي كمتري دارد. ماسوله‌‌اي خانه‌هاي خود را با خشت و سنگ و تيرهاي چوبي و سرخس وحشي مي‌ساختند. سرخس وحشي يا به زبان محلي «خرف» به‌طور خودرو در ماسوله و اطراف آن به فراواني مي‌رويد و عايق آب است. اكثر ماسوله‌ايها سالي يك بار رو بناي خانه‌هاي خود را با گلي زرد و بام آن را با گل كبود كه هر دو از كنارة «ماسوله رودخان» به دست مي‌آيد اندود مي‌كنند.
ماسوله هم نزديك به درياست و هم قريب هزار و پنجاه متر از سطح دريا ارتفاع دارد و آب و هواي آن آميزه‌اي است از لطافت هواي كوهستاني و رطوبت هواي دريا.
بازار ماسوله كه مركز تجارت ماسوله است بازاري است بدون سقف با چند طبقه كه منظرة جنگل را روبه روي خود دارد با دكانهاي چموشدوزي، آهنگري، چاقوسازي، نانوايي، بقالي و ...
اعتقادات مذهبي مردم ماسوله را از وجود پنج امامزاده و 18 مسجد در سراسر روستا بهتر مي‌توان بازشناخت. در مورد علم باوري اين مردم كافي است بدانيم كه از دير باز داراي چنان فرهنگ اجتماعي درخشاني بوده‌اند كه در استان گيلان بعد از شهر رشت در روستاي ماسوله مدرسه ايجاد شده است.
نقش ماسوله و ماسوله‌ايها در نهضت جنگل
ماسوله و جنگلها و كوهها و مناطق اطراف آن يادآور مبارزات مجاهدان جنگل و گيله مردان پاكباخته است. در تاريخ معاصر و خصوصاً تاريخ مبارزات نهضت جنگل به رهبري ميرزا كوچك‌خان جنگلي كه 7 سال طول كشيد، مبارزان جنگل با استفاده از موقعيت سوق‌الجيشي ماسوله و ارتفاعات مجاور آن و با همكاري صميمانه مردم اين منطقه ضربات سهمگيني بر پيكر متجاوزان روسي و انگليسي و عوامل داخلي آنان وارد نمودند. از جمله مهمترين جنگهاي اين منطقه، جنگ ماسوله و جنگ ماكلوان است.
در جنگ ماكلوان قنسول روس سيصد قزاق روس را كه در بي‌رحمي و شقاوت شهرت داشتند و پنجاه قزاق ايراني با مهمات كافي به فرماندهي ابوالفتح‌خان ياور براي سركوبي جنگليها فرستاد. در مسير حركت قشون دولتي از جاده ماكلوان به ماسوله نيروهاي جنگلي كه بيش از هفتاد تن بودند از تپه ماكلوان به ماسوله حمله كردند و 134 نفر از نيروي دشمن به صومعه‌سرا گريختند و بقيه كشته و اسير شدند و مقدار زيادي اسلحه و اسب به غنيمت مجاهدان جنگل درآمد.
در جنگل ماسوله حدود چهار هزار سوار نيزه‌دار و پياده توپخانه به فرماندهي كالچوك‌اٌف به جنگل گسيل مي‌گردند. اميرتالش از ضيابر، و برهان‌السلطنه طارمي از طارم، و هفتصد قزاق ايراني به سركردگي «ماهانوف» از راه زنجان و ماسوله، و قزاقهاي پياده با پشتيباني توپخانه از خط رشت پيشروي كردند. اين نبرد نابرابر بر اثر ريزش برف سنگين و محاصره نيروهاي جنگل به دست نظامي‌ها به شكست جنگليها انجاميد، اما سه ماه پس از جنگ ماسوله، جنگليها از كمينگاه‌هايشان خارج شدند و به سمت فومنات سرازير گرديدند.
بسياري از اهالي ماسوله با نيروهاي ميرزا همكاري صميمانه داشتند و جمعي نيز به استخدام نهضت در آمدند كه در ماسوله تحت رياست «صادق كوچكپور» گروهان ماسوله را تشكيل داده و برعليه اجنبي مبارزه نمودند.
))
))
))
))
))
))
))
))
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
