» امتياز شيلات شمال (1293 ﻫ . ق /1254 ﻫ . ش)
حاتم بخشي

پيمان صفردوست

حتماً تا حالا ضرب‌المثل از کيسۀ خليفه بخشيدن به گوشتون خورده. ولي اگه مي‌خوايد نمونۀ واقعيش رو ببينيد بايد يه رجوع به تاريخ ايران بکنيد و يه مروري روي امتيازاتي که تو دورۀ قاجار به کشورهاي مختلف دادن داشته باشيد.

هر کس از راه مي‌رسيد، با يه کم چرب کردن سيبيل دور و بريهاي شاه راحت مي‌تونست يه امتياز گندۀ نون و آب‌دار رو به نام خودش بزنه و کلي منفعت ببره. البته توي اين «هر کس» سهم انگليس و روسيه که دو دستي چسبيده بودن به ايران، بيشتر از بقيه کشورها بود.

در زمان سلطنت ناصرالدين شاه، پادشاه چون همۀ مملکت رو مال و اموال مشخصي خودش مي‌دونست، هر جا رو مي‌خواست مي‌گرفت، هر جا رو مي‌خواست مي‌بخشيد و خلاصه اينکه هر جوري حال مي‌کرد با سرمايه‌هاي مردم رفتار مي‌کرد. تو جريان يکي از همين بذل و بخششها شاه قاجار تمام شيلات رو به صدراعظم خودش ميرزا حسين خان سپهسالار اجاره داد. سپهسالار هم که دنبال پول بي‌درد سر مي‌گشت، همۀ اين امتياز رو يک جا به ليانازوف روس واگذار کرد و اين جوري شيلات شمال دست روسها افتاد.

بعد از گندکاريهايي که ميرزا حسين خان صدر اعظم سر امتياز رويتر بالا آورد و با رو شدن رشوه‌هايي که از شرکت انگليسي براي اعطاي امتياز به اونها گرفته بود، ناصرالدين شاه اونو از صدارات بر کنار کرد و امتياز شيلات رو هم به کامران ميرزاي نايب‌السلطنه سپرد. امّا چون هنوز از مدت قرارداد ليانازوف روس مونده بود ترجيح داد که دوباره قرارداد رو باهاشون تمديد کند. اين امتياز حتي بعد از مرگ ليانازوف پدر، باز پا برجا بود و ليانازوف پسر جاي اون رو گرفت.

امّا از قضا در سال 1334 ﻫ . ق به خاطر انقلاب روسيه، بعد از اين همه سال بالاخره لغو شد.