زنان در سفرنامه‌ها

فاطمه معزي

 دكتر چالرز جيمز ويلس از پزشكان انگليسي است كه در دوره سلطنت ناصرالدين شاه قاجار به استخدام اداره تلگراف سلطنتي انگلستان درآمد و به مدت 15 سال در ايران ماموريت داشت. حاصل اقامت او در ايران دو كتاب است، يكي به نام ايران سرزمين شيروخورشيد و ديگري به نام Persia As it is  كه پس از بازگشت به انگلستان به رشته تحرير درآورده و درآن به بررسي اوضاع اجتماعي ايران پرداخته است. اين كتاب به دستور ناصرالدين شاه توسط شخصي به نام سيد عبدالله ترجمه شد. ديدگاه ويلس نسبت به ايرانيان در اين كتاب ديدگاهي انتقادي است.  چهار فصل از اين كتاب به زنان ايراني و نوع زندگي و آداب و رسوم مربوط به آنان اختصاص دارد كه پوشش زن ايراني در خارج ا ز خانه  در اين شماره درج  مي‌گردد.

            زنهاي ايران زمين هميشه در چادرهاي سياه مستور و پيچيده‌اند و به هيچ وجه شخص خارجي را ممكن نمي‌شود كه صورت آنها را ببيند و اگر يكي از نسوان در آنجا در كوچه‌هاي ايران غفلتاً صورت خود را بر عابرين مكشوف دارد به اعتقاد ايرانيان اسباب بي احترامي خود را فراهم آورده است... از جهت حفظ صورت چيزي ديگر وضع نموده‌اند كه نه شباهت به روبنده‌هاي با شكوه مملكت ما و نه شباهت جزيي به آن روبندهاي نازك مملكت عثماني دارد، بلكه همين چيز كه به واسطه آن صورت زنهاي ايراني مستور مي‌شود عبارت از يك پارچه كلفت با دوامي است كه اغلب طول آن تا يك آرشين محدود و معين شده است و از جهت ملاحظه و ديدن از وراء آن قطعه طرف علياي پارچه مزبور را قدري بريده و بر روي آن سوراخهاي مشبك ترتيب داده‌اند و به واسطه همان سوراخها زنان ايراني مي‌توانند كه تمام اشخاص و اشياء را ملاحظه كنند و هنگام استعمال آن در وقت خروج از خانه است كه در سر خود نصب و تعبيه نموده  و اسم او را روبند مي‌نامند .... . ¹

 

[61268-275م] زنان دوره قاجار با پوشش چادر و روبنده

_________________________

1. چارلز جيمز ويلس، تاريخ اجتماعي ايران درعهد قاجاريه، به كوشش: جمشيد دودانگه و مهرداد نيكنام، تهران، طلوع، 1363، ص 103-104.