مظفر شاهدي

مهمترين و بي سابقه ترين مراسمي که در دوره محمدرضا پهلوي برگزار شد، جشنهاي موسوم به 2500 سال شاهنشاهي ايران در سال 1350 ش در تخت جمشيد بود . گويا براي اولين بار در سال 1337 بود که شاه به رغم مشکلات عديده سياسي ، اقتصادي و اجتماعي کشور به فکر افتاد به مناسبت گذشت 2500 سال از پايه گذاري رژيم شاهنشاهي در ايران به دست کوروش دوم هخامنشي جشني در خور اعتنا برگزار کند و توجه جهانيان را به سوي ايران، به عنوان کشوري کهنسال و قدرتمند [![جلب نمايد. بگذريم از اينکه بر خلاف تصور شاه و اطرافيانش، بنيانگذاري شاهنشاهي ايران در زمان کوروش دوم ملقب به کبير، که خود هفتمين شاه هخامنشي به شمار مي رفت، نبود؛ بلکه حداقل تا جايي که حافظه تاريخ ياري مي دهد قبل از سلسله هخامنشي دو سلسله ديگر مادها و ايلاميها نيز به عنوان سلسله‌هايي ايراني در اين کشور حکومت کرده بودند. از سوي ديگر حتي اگر به فرض محال زمان کوروش دوم هخامنشي را هم آغاز پادشاهي ايران بپذيريم، از آن زمان تا دوره سلطنت محمدرضا پهلوي حداقل چند صد سال در تاريخ ايران از سلطنت پادشاهان ايراني، چنان که مد نظر شخص محمدرضا و برگزارکنندگان جشنهاي 2500 ساله بود، اثري وجود ندارد. چنان که از ورود اسلام به ايران تا تشکيل حکومت محلي طاهريان در سال 205 هـ ق چيزي حدود 180 سال فاصله وجود دارد؛ و يا سلسله‌هاي ترک تبار و به خصوص مغولان و تيموريان را نمي شود جزو ميراث و افتخارات شاهنشاهي 2500 ساله شاه و اطرافيانش بر شمرد.

در آغاز امر رياست عاليه «سازمان شوراي مرکزي جشنهاي شاهنشاهي» که مقرر بود تمهيد برگزاري جشنهاي 2500 ساله شاهنشاهي را فراهم آورد بر عهده شخص شاه بود و حسين علاء وزير دربار وقت هم به عنوان رئيس شوراي مرکزي جشنها تعيين شده بود و سناتور جواد بوشهري هم نيابت علاء را برعهده داشت. هرچند به تدريج در اعضاي اين سازمان و نيز کميسيونها و مراکزي که به دلايل عديده سياسي، اقتصادي و فرهنگي در آن عضويت پيدا کردند تغييراتي به وجود آمد، با اين حال اعضاي مؤسس و تشکيل دهنده «سازمان شوراي مرکزي جشنهاي شاهنشاهي ايران» در آغاز امر شامل افراد، سازمانها، مراکز، وزارت خانه ها و کميسيونهاي زير مي شد:

(تحت سرپرستي عاليه اعليحضرت همايون شاهنشاه ايران)

1. حسين علاء وزير دربار شاهنشاهي و رئيس شوراي مرکزي جشنهاي شاهنشاهي ايران.

2. سناتور جواد بوشهري، رئيس کميسيون مالي و نايب رئيس شوراي مرکزي جشنهاي شاهنشاهي ايران.

3. وزير دارايي

4. وزير امور خارجه

5. وزير کشور

6. وزير فرهنگ

7. وزير پست و تلگراف و تلفن

8. وزير راه

9. استاندار فارس

10. رئيس هنرهاي زيباي کشور

11. رئيس دانشگاه تهران

12. سناتور سپهبد امان الله جهانباني

13. مديرکل انتشارات و راديو

14. رئيس اداره دوم ستاد بزرگ ارتشتاران

15. رئيس سازمان اطلاعات و امنيت کشور

16. رئيس ژاندارمري کل کشور

17. رئيس اداره تربيت بدني

18. رئيس شهرباني کل کشور

19. شهردار تهران

20. رئيس اداره کل باستانشناسي

21. سناتور مطيع الدوله حجازي

22. استاد سعيد نفيسي

23. دکتر رضازاده شفق، استاد دانشگاه

24. رئيس کل بانک مرکزي

25. رئيس هيئت مديره انجمن آثار ملي

26. شجاع الدين شفا (دبيرکل) رايزن فرهنگي و سخنگوي دربار شاهنشاهي (دبير کل شوراي مرکزي)

27. دکتر مهدي بياني، مدير کل کتابخانه ملي و کتابخانه سلطنتي (منشي شوراي مرکزي)

28. مديرعامل بنگاه ترجمه و نشر کتاب

30. مديرعامل جمعيت شيرو خورشيد سرخ ايران

31. محمدتقي مصطفوي (مديرکل سابق باستانشناسي)

32. مديرعامل بانک ساختماني

33. مديرعامل بانک رهني

34. غلامرضا برزگر، ناظر دولت در بانک مرکزي (بازرس مالي شوراي مرکزي)

(اسامي اعضاي کميسيونهاي هشتگانه شوراي مرکزي)

1. کميسيون مالي

1. سناتور جواد بوشهري

2. مديرعامل بنياد پهلوي

3. مديرعامل شيرو خورشيد سرخ ايران

4. غلامرضا برزگر، بازرس مالي

2.  کميسيون نظارت در اجراي برنامه ها 

1. سناتور سپهبد جهانباني

2. تيمسار سپهبد اق اولي رئيس بانک سپه و مديرعامل انجمن آثار ملي.

3. دکتر رضازاده شفق استاد دانشگاه

4. غلامرضا برزگر بازرس مالي شوراي مرکزي

3. کميسيون انتشارات

1. رئيس اداره کل هنرهاي زيباي کشور (يا نماينده تام الاختيار)

2. استاد نفيسي استاد دانشگاه

3. رئيس اداره کل انتشارات و راديو (يا نماينده تام الاختيار)

4. کميسيون فرهنگي

1. وزير فرهنگ (يا نماينده تام الاختيار)

2. رئیس دانشگاه تهران (يا نماينده تام الاختيار)

3. دکتر احسان يارشاطر مديرعامل بنگاه ترجمه و نشر کتاب

4. دکتر مهدي بياني رئيس کتابخانه ملي و سلطنتي (منشي شوراي مرکزي)

5. سناتور مطيع الدوله حجازي

5.  کميسيون هنري

1. رئيس اداره کل هنرهاي زيباي کشور (يا نماينده تام الاختيار)

2. رئيس اداره باستانشناسي (يا نماينده تام الاختيار)

3. وزير پست و تلگراف و تلفن (يا نماينده تام الاختيار)

4. محمدتقي مصطفوي مديرکل سابق باستانشناسي

6. کميسيون تشريفات و پذيرائي

1. مديرعامل بنياد پهلوي (يا نماينده تام الاختيار)

2. وزارت کشور (يا نماينده تام الاختيار)

3. وزير امور خارجه (يا نماينده تام الاختيار)

4. وزير دارايي (يا نماينده تام الاختيار)

5. رئيس شهرباني کل کشور (يا نماينده تام الاختيار)

6. رئيس اداره اطلاعات و سازمان امنيت (يا نماينده تام الاختيار)

7. رئيس دانشگاه تهران (يا نماينده تام الاختيار)

8. رئيس ژاندارمري کل کشور ( يا نماينده تام الاختيار)

9. شهردار تهران (يا نماينده تام الاختيار)

7. کميسيون ارتشي و ورزشي

1. سناتور سپهبد جهانباني

2. سپهبد اق اولي رئيس بانک سپه و مديرعامل انجمن آثار ملي

3. سپهبد عميدي رئيس تربيت بدني (يا نماينده تام الاختيار)

4. رئيس شهرباني کل کشور (يا نماينده تام الاختيار)

5. رئيس اداره دوم ستاد بزرگ ارتشتاران (يا نماينده تام الاختيار)

8. کميسيون ارتباطات

1. سناتور سپهبد جهانباني

2. وزير راه (يا نماينده تام الاختيار)

3. وزير پست و تلگراف و تلفن (يا نماينده تام الاختيار)

4. رئيس ژاندارمري کل کشور (يا نماينده تام الاختيار)

5. رئيس اداره مخابرات ارتش (يا نماينده تام الاختيار)

6. فرمانده نيروي هوايي (يا نماينده تام الاختيار)

7. رئيس هواپيمائي کل کشور (يا نماينده تام الاختيار)

8. رئيس اداره دوم ستاد بزرگ ارتشتاران (يا نماينده تام الاختيار)¹

به هر حال به دنبال تصميم شاه جهت برگزاري اين جشنها، هيئتي در دربار تشکيل شد تا مقدمات لازم را براي اين منظور فراهم آورد. ابتدا شجاع الدين شفا، که خود از پيشنهاددهندگان اوليه برگزاري جشنهاي 2500 ساله بود، به عنوان دبير کل اين هيئت تعيين شد. پس از حدود دو سال که هم برنامه ها و هم مراکز فرعي اين تشکيلات جديد گسترش قابل توجهي يافته بود، سناتور جواد بوشهري به رياست آن برگزيده شد و اين سمت را تا سال 1347 حفظ کرد. اين هيئت که تحت عنوان شوراي مرکزي جشنهاي شاهنشاهي از آن ياد مي شود تلاش گسترده و پيگيري را در زمينه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي و تبليغاتي در ايران و ساير کشورهاي جهان آغاز کرد تا زمينه هاي لازم براي برگزاري جشنهاي 2500 ساله را فراهم آورد. اين شورا به زودي دفاتر و نمايندگيهايي در شهرهاي مهم ايران و پايتختهاي کشورهاي اروپايي و آمريکا تأسيس کرد و طرحهاي تبليغاتي و نظاير آن را آماده و جهت اجرا در اختيار دست اندرکاران امور قرار داد. از جمله اين برنامه ها مي توان به طرح بناي ميدان شهياد (آزادي کنوني) در شهر تهران، انتشار کتب و مقالات تاريخي مربوط به تاريخ ايران قبل از اسلام، طرح تعمير و مرمت تخت جمشيد، تهيه فيلمهاي تبليغاتي به اصطلاح مستند، تهيه و آماده سازي آثار باستاني ايران، بافت فرشهاي دستباف با نقشهايي از تصاوير شاهان و بزرگان ايران، تهيه انواع سلاحهاي جنگي و لباسها و زين و برگها و پرچمها و نظاير آن منطبق با دوره هاي تاريخي قبل از اسلام ايران و همچنين «فراهم ساختن وسيله تفهيم اساسي شاهنشاهي ايران براي جوانان» و ... اشاره کرد.²

جواد بوشهري در سال 1347 عملاً از رياست شوراي مرکزي جشنهاي 2500 ساله کنار گذاشته شد و به جاي وي اسدالله علم وزير دربار منصوب شد. هر چند که جواد بوشهري به لحاظ ظاهري و تشريفاتي مقامش را حفظ کرد ولي در عمل اسدالله علم عهده دار کارها شد. علم در نوشته هاي 5 ارديبهشت ماه 1352 خود ضمن اشاره به فوت جواد بوشهري درباره علت عزل وي از رياست شوراي جشنهاي 2500 ساله مي نويسد:

«سناتور جواد بوشهري فوت کرد. بيچاره مرد طماع و حريص عجيبي بود . ده سال به عنوان رئيس شوراي جشنها حقوق گرفت و کاري نکرد تا بالأخره شاهنشاه به من فرمودند کار را انجام دهم و به حمدالله انجام شد...».³

با انتصاب اسدالله علم وزير دربار به رياست شوراي جشنهاي 2500 ساله در حالي که فقط حدود 2 سال ديگر به برگزاري اين جشنها باقي بود، تلاشهاي متصديان امر با جنب و جوش بيشتري پيگيري شد و علم براي سرعت بخشيدن هر چه بيشتر به امور و همچنين کنترل و نظارت هر چه بيشتر و مستقيم تر بر روند برنامه هاي در دست اقدام و پيش بيني شده تعدادي از نزديکترين دوستان و ابواب جمعي خود را در رأس امور کليدي و مهم به کار گمارد.

صفحه 2

صفحه 3